Zamek Krzyżacki w Malborku jest jednym z największych zamków w Polsce. Oficjalne rejestry plasują go na trzecim miejscu po Wawelu i zamku Książ. Powierzchnia wszystkich zabudowań zamkowych oraz dziedzińców wynosi około 143 tys. m2. Ten imponujący kompleks, zbudowany z 30 milionów cegieł, osadzony na drewnianych filarach i słupach umieszczonych w piasku, stanowi świadectwo niezwykłego kunsztu średniowiecznych budowniczych.
Krzyżowcy na ziemiach polskich
Początki obecności Krzyżaków, przybyłych na polskie ziemie z inicjatywy księcia Konrada Mazowieckiego, datuje się na rok 1230. Zwano ich Rycerzami Zakonu Szpitala Najświętszej Panny Marii Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Ponieważ trudno było zapamiętać tak długą nazwę, określano nich mianem Krzyżacy. Zakonnicy, pod pretekstem ochrony wschodniej rubieży Księstwa Mazowieckiego oraz utrwalania chrześcijaństwa na obszarze Wschodniego Pomorza, chcieli zawładnąć tymi ziemiami i utworzyć na nich autonomiczne państwo. Podział ówczesnej Polski na dzielnice sprzyjał tym zamiarom, zatem zakon szybko się zadomowił na podbitych ziemiach, budował zamki oraz fortece obronne.
Ekspansywna polityka Krzyżaków i towarzyszący temu dynamiczny rozwój zakonu stanowiły zagrożenie dla sąsiadów, w tym Polski. Rozpoczęty w XIV wieku konflikt z Polską i Litwą trwał około 200 lat i zakończył się likwidacją zakonu krzyżackiego. Zwycięstwo sprzymierzonych wojsk polskich i litewskich pod Grunwaldem (15 lipca 1410 roku) przyczyniło się niewątpliwie do kresu zakonu. Pomimo, iż państwo zakonne i jego potęga przeszły do historii, to Krzyżacy pozostawili po sobie wspaniałe dzieła architektoniczne, świadczące o ich mistrzowskich umiejętnościach. Zamek w Malborku jest tego najlepszym przykładem.
Zamek Krzyżacki w Malborku i jego powstanie
Początek wznoszenia zamku w Malborku datuje się na 1280 rok, kiedy na tereny położone nad rzeką Nogat dotarły misje chrystianizacyjne zakonu krzyżackiego. Bracia zakonni nazwali go Grodem Marii (niem. Marienburg). Początkowo twierdza była obozem obronnym, otoczonym wałem i fosą. Wybór miejsca był bardzo przemyślany. W podjęciu decyzji pomogła sama natura. Ukształtowanie terenu sprzyjało budowie twierdzy o charakterze obronnym – z jednej strony wzniesienie opadało łagodnie ku północy i posiadało od strony lądu naturalną ochronę w postaci bagien, z drugiej strony rzeka Nogat stwarzała możliwości wykorzystania jej dla celów komunikacyjnych. Potrzeby zakonników wciąż rosły, więc przystąpiono do rozbudowy warowni, zwiększając liczbę umocnień. Dogodne położenie budowli umożliwiało zakonnikom rozwój handlu bursztynem, zbożem i drewnem, stanowiący doskonałe źródło dochodów.
Historia siedziby Wielkiego Mistrza
Prawie trzydzieści lat trwała budowa czworobocznego domu konwentualnego z kaplicą, kapitularzem, refektarzem, dormitorium, wewnętrznym dziedzińcem i północnym podzamczem. Z południowo-zachodniego narożnika kompleksu wytyczono długi ganek do Gdaniska, którym nazwano wieżę obronną. W 1309 roku Wielki Mistrz Zakonu – Siegfried von Feuchtwangen przeniósł do Malborka swój urząd. Zamek pełnił rolę siedziby zwierzchnika jednego z najpotężniejszych państw południowego Bałtyku, lecz szybko okazało się, że w tej formie nie jest w stanie spełniać nowych funkcji. Powstał więc trójdzielny kompleks obronny, z odrębnymi dwoma zamkami: Wysokim (zwanym klasztorem) i Średnim (siedzibą Wielkiego Mistrza, centrum polityczno-administracyjnego zakonu ) z Podzamczem, które pełniło rolę zaplecza gospodarczego.
W 1457 roku, w trakcie wojny trzynastoletniej zamek w Malborku został zajęty przez wojska polskie i przekazany w ręce starosty królewskiego. Kolejni zarządcy nie mogli sprostać wysokim kosztom związanym z utrzymaniem budowli i kompleks powoli ulegał zniszczeniu. W 1772 roku w zamku kwaterowały wojska pruskie, których potrzeby wymusiły przebudowę obiektu na cele wojskowe. Po wycofaniu wojsk napoleońskich z Malborka rozpoczęto przebudowę wschodniej elewacji Pałacu Wielkich Mistrzów. W 1933 roku na zamku zawisła flaga III Rzeszy. W czasie II wojny światowej 50% kompleksu zamkowego uległo zniszczeniu, a jego rekonstrukcja trwa praktycznie do dziś. Polska administracja cywilna na zamku pojawiła się tuż po zakończeniu
II wojny światowej. 1 stycznia 1961 roku na terenie kompleksu rozpoczęło działalność Muzeum Zamkowe w Malborku.
Tajemnice zamku
Bitwy, turnieje oraz sama obecność Krzyżowców na zamku w Malborku inspirowały ówczesnych bardów do tworzenia wielu legend i pieśni. Mroczne miejsca, ponure piwnice oraz tajemnicze komnaty stanowiły doskonałą scenerię dla niezwykłych opowieści. Obecnie przewodnicy umożliwią nam zgłębienie tych pasjonujących pomieszczeń. Zwiedzając zamek można poznać ciekawe historie, a należą do nich: legenda o tajemniczym tunelu, historia o usłużnym szatanie oraz legenda o kaplicy św. Anny.
Tajemny tunel
Legenda o tajemniczym tunelu jest jedną z najczęściej przekazywanych opowieści. Tunel ten miał podobno połączyć zamek z Nowym Stawem. Zważywszy na dzielącą te miejsca 11-kilometrową odległość, staje się niezwykle intrygujące. Tunel stanowił tajemny korytarz wydrążony w ziemi, który prowadził z piwnicy zamkowej do miasteczka zwanego Nowym Stawem. Przejście miało stanowić drogę ewakuacji załogi zamku, gdyby zostali zmuszeni do dyskretnego opuszczenia murów obronnych. Historia ta kryje jeszcze jedną tajemnicę. Mianowicie tunel, z uwagi na swoją lokalizację, pełnił rolę schowka dla zgromadzonych tam skarbów Krzyżowców. Nad kosztownościami czuwały jednak liczne duchy, które chroniły je przed grabieżą.
Pewnego razu w Malborku zjawił się przybysz z Jerozolimy, który postanowił spenetrować podziemia zamku. Drogę zablokowali mu jednak rycerze, którzy trzymali w rękach swoje własne głowy, ścięte podczas bitwy. Dookoła krążyły także straszne upiory. Widząc to przestraszony pielgrzym rzucił się do ucieczki. Ta przerażająca przygoda sprawiła, iż mieszkańcy zamku ze strachu przed odwetem duchów pośpiesznie zasypali tajemniczy tunel. Odtąd nie można ustalić dokładnego miejsca lokalizacji tunelu. Historia ta ma jeszcze dalszą część. Opowieść niesie, że każdej sylwestrowej nocy na zamku w Malborku pojawia się bezgłowy koń. Stara się odszukać wejście do tajemniczego tunelu. Jego zabiegi kończą się po trzykrotnym obiegnięciu zamku, znika po czym powraca znowu za rok!
Zamek krzyżacki w Malborku – przygoda!
Zamek malborski zaprasza całe rodziny wraz z dziećmi do zwiedzania i podziwiania komnat, które zamieszkiwali Krzyżacy. Zaprasza również do miejsc gdzie odbywały się turnieje rycerskie. Grube mury zamkowe skrywają nadal wiele sekretów, których poznanie jest możliwe podążając szlakiem „Tajemnic Zamku Malbork”. Zwiedzający zyskują możliwość rozwiązywania licznych zagadek, a także poznania pilnie strzeżonych sekretów krzyżackich.
