Około 1329 roku, na miejscu średniowiecznej osady Rast, Krzyżacy wznieśli drewniano – ziemną strażnicę. Cztery dekady później zastąpili ją murowanym zamkiem, który początkowo stanowił siedzibę prokuratora, załóg krzyżackich a później urzędów miejskich. Tak powstał Zamek w Kętrzynie. Budowla wraz z systemem murów oraz ufortyfikowanym kościołem św. Jerzego pełniła funkcję obronną, zabezpieczała nowo zdobyty teren i służyła jako baza wypadowa do kolejnych podbojów. Obecnie zrekonstruowane wnętrza zamku w Kętrzynie stanowią siedzibę muzeum oraz miejskich instytucji kulturalnych.
Zamek w Kętrzynie – historia
11 listopada 1357 roku Johan Schindekopf – komtur zakonu krzyżackiego, sprawujący władzę w Bałgi, nadał mieszczącej się na skraju puszczy pruskiej osadzie Rast prawa miejskie. Na ten okres datowane jest rozpoczęcie budowy murowanego zamku usytuowanego w południowo-wschodnim części obronnych murów miejskich. Zamek w Rastenburgu pierwszy raz pojawił się w wykazie inwentarzy zamków zakonnych w 1374 roku , tuż po zakończeniu budowy. Jego pierwszy znany opis autorstwa Adama Huldreicha Schaffera pochodzi z początków XVIII wieku.
Zamek składał się z trzech skrzydeł. W najbardziej reprezentacyjnym północnym skrzydle znajdowała się komnata prokuratora, sprawującego urząd z ramienia zakonu krzyżackiego. Po 1525 r. budowla pełniła funkcję siedziby starostwa książęcego. Po pożarze 1797 roku miasto wykupiło zabudowania i zamek wraz z przynależnym folwarkiem stał się siedzibą domeny królewskiej. W późniejszym okresie zamkowe wnętrza były wielokrotnie przebudowywane, przede wszystkim przystosowywano je do celów mieszkaniowych i urzędniczych. W efekcie stracił całkowicie swój średniowieczny obronny charakter. Na początku II wojny światowej zachodnią część piwnic pod północnym skrzydłem adaptowano na schron przeciwlotniczy. W stycznia 1945 roku, po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej, zamek prawie doszczętnie spłonął, a większa część staromiejskiej zabudowy miasta została zniszczona. Zainicjowana w 1962 roku regotyzacja zamku przywróciła kętrzyńskiemu zamkowi pierwotny charakter. Inspiracją do odbudowy stały się prace przedwojennego architekta Konrada Steinbrechta.
Zamek w Kętrzynie i jego architektura
Zamek początkowo był trójskrzydłową budowlą z cegły, otoczoną z trzech stron rozlewiskami Stawu Młyńskiego. Wraz z zachodnim murem obronnym tworzył ufortyfikowany obwód o wymiarach 31×37 metrów, okalający niewielki dziedziniec. Reprezentacyjne północne skrzydło posiadało trzy kondygnacje i gospodarcze podpiwniczenie. Na piętrze, nad przyziemiem, znajdowały się : refektarz oraz kaplica. Na wyższej kondygnacji mieścił się poziom magazynowo – obronny z oknami strzelniczymi.
W pozostałych dwóch niższych skrzydłach znajdowały się pokoje gościnne, pomieszczenia dla służby i gospodarcze, m.in.: browar, spiżarnie, zbrojownia, słodownia. piekarnia, kuchnia, młyn, skład mięsa oraz zboża, prochownia i więzienie. Wjazd do zamku prowadził od zachodniej strony, przez ryzalit bramny. W połowie XVI wieku w zewnętrzne mury zamkowe wkomponowano trzy narożne baszty strzelnicze. Od strony zachodniej wybudowano mur przed wejściem do zamku. W 1622 roku dla usprawnienia komunikacji wewnętrznej wymurowano wieżyczkę z klatką schodową. Pod koniec XVII wieku rozebrano dwie górne kondygnacje skrzydła północnego, a w następnym stuleciu rozebrano niefunkcjonalne zewnętrzne fortyfikacje miasta oraz warowni. W takim kształcie budowla przetrwała do II wojny światowej. Zamek w Kętrzynie zaprasza na spotkanie z kulturą miasta i regionu.
Miasto Kętrzyn
Kętrzyn jest miastem położonym w północnej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, 19 km na wschód od Reszla i około 30 km na zachód od Giżycka. Kętrzyński zamek znajduje się w południowo-wschodniej części Starówki. na wzniesieniu przy skrzyżowaniu ulic: Plac Zamkowy, Dworcowej oraz Chopina. Budowla znajduje się na Szlaku Zamków Gotyckich. Po renowacji ( 1962-1967) północne skrzydło zamku otrzymało ponownie ostatnią kondygnację, a szczyty odzyskały ozdobny gotycki charakter. Wnętrza dostosowano do potrzeb miejscowego Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego, które od 1967 roku prowadzi działalność na terenie zamku.
Ekspozycje muzealne związane są przede wszystkim z bogatą historią miasta i Mazur, w tym z wielokulturową i wieloetniczną średniowieczną i nowożytną kulturą regionu. Muzeum prowadzi bogata działalność wystawienniczą, badawczą i archeologiczną. Od 2006 roku jest inicjatorem cyklicznej imprezy- Jarmark Średniowieczny na Św. Jakuba. Na dziedzińcu zamku w okresie letnim organizuje się koncerty i jarmarki. Zamkowa Galeria Stowarzyszenia Kulturalnego „Konik Mazurski” oferuje regionalne wyroby rękodzieła artystycznego. Obecnie w południowym skrzydle zamku mieści się Miejska Biblioteka Publiczna., Stowarzyszenie „Bractwo Rycerskie Strażnicy Rast przy Zamku Kętrzyn oraz Kętrzyńskie Centrum Kultury.
