Twierdza Boyen jest jedną z najlepiej zachowanych XIX-wiecznych budowli obronnych w naszym kraju. Usytuowana na zachód od Giżycka, na wąskim przesmyku pomiędzy jeziorem Kisajno i Niegocin jest obiektem, stanowiącym przykład doskonałej pruskiej szkoły fortyfikacyjnej. Budowlę w kształcie sześcioramiennej gwiazdy uzupełniają fronty obronne, przedwał z kratą forteczną oraz wysoki wał oddzielony od fosy ceglano- kamiennym murem.
Feste Boyen
W grudniu 1846 roku kompleks otrzymał nazwę FESTE BOYEN, czyli Twierdza Boyen, nadaną przez króla Fryderyk Wilhelm IV. Do twierdzy prowadzą dwie drogi od strony Kętrzyna oraz Giżycka. A do jej wnętrza możemy dotrzeć przez dwie bramy główne: Kętrzyńską i Giżycką a także bramy pomocnicze: Prochową i Wodną. W twierdzy znajduje się sześć bastionów ( nazwy trzech z nich pochodzą od imion generała von Boyena):
- Recht -Prawo,
- Schwert-Miecz,
- Licht –Światło,
- Leopold,
- Ludwik,
- Herman
Twierdza Boyen – historia
Pierwsze koncepcje ufortyfikowania przesmyku pomiędzy jeziorami :Niegocin i Kisajno odnotowujemy już na początku XIX- tego wieku. Na potrzeby budowy wybrano obszar nazywany Starym Folwarkiem. To właśnie na tym terenie, w 1807 roku stacjonowały polskie odziały, dowodzone przez Jana Henryka Dąbrowskiego. Do wstępnego etapu realizacji projektu przystąpiono w 1818 roku, lecz dopiero w 1824 roku wybrano miejsce pod budowę przyszłej twierdzy. Dwadzieścia lat później generał von Boyen, podczas uroczystej ceremonii wmurował kamień węgielny pod budowę fortyfikacji. Prace budowlane prowadzono ponad trzydzieści lat, a po ich zakończeniu kompleks jeszcze wielokrotnie modernizowano.
W okresie swojej świetności twierdza pełniła ważną rolę strategiczną. Stacjonująca na jej terenie w okresie I wojny światowej artyleria niemiecka broniła twierdzy i wspierała walczące oddziały polowe. W późniejszym okresie funkcjonował w jej wnętrzu szpital polowy. W końcowym okresie II wojny światowej fortyfikacja pełniła rolę siedziby szefa wywiadu Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu – gen. Reinharda Gehlena. Wojska niemieckie opuściły teren twierdzy bez walk w 1945 roku. Po wojnie, zarządzające kompleksem Wojsko Polskie oddało jej część zakładom spożywczym. W 1975 roku Twierdza Boyen została wpisana do rejestru zabytków architektury.
Twierdza Boyen – atrakcje
Od momentu udostepnienia obiektu turystom, czyli od początku lat 90-tych dwudziestego wieku twierdzę odwiedza rocznie około 55 tysięcy osób. Zaraz po minięciu bramy Giżyckiej odnajdziemy Muzeum Twierdzy Boyen, które w swoich zbiorach gromadzi szereg oryginalnych eksponatów związanych z historią kompleksu oraz dziejami miasta Giżycka, Warto zobaczyć także stałe i czasowe ekspozycje: laboratorium amunicji ( prochowe), stanowisko pancernej kopuły obserwacyjnej, schron pogotowia, galerię w koszarowcu, warsztat zbrojmistrza i stajnię z wozownią. Twierdza Boyen oferuje liczne imprezy artystyczne, zajęcia edukacyjne, spotkania, warsztaty rękodzielnicze i plastyczne, zabawy i gry terenowe.
Co roku w lipcu, w niesamowitej scenerii odbywa się trzydniowy, cykliczny festiwal piosenki żeglarskiej „Szanty w Giżycku”. Organizowane w amfiteatrze Twierdzy Boyen imprezy przyciąga każdego lata kilka tysięcy miłośników piosenki żeglarskiej. Obiekt udostępnia wielu twórcom pomieszczenia wystawiennicze, dając szansę na zaprezentowanie zwiedzającym różnorodnych talentów. Na terenie kompleksu ma także swoją siedzibę Towarzystwo Miłośników Twierdzy Boyen. oraz schronisko młodzieżowe.
Tajemnice Twierdzy Boyen
4 września 2020 roku minie 176 lat od momentu wmurowania kamienia węgielnego w podwaliny Twierdzy Boyen. Zdawać by się mogło, że po tylu latach badań wszystko już odkryto, zbadano i opisano. Fortyfikacja ma jednak swoją tajemnicę. Do dziś nie wiadomo dokładnie, w którym miejscu gen. Herman von Boyen wmurował kamień węgielny. Według opisu Ernsta Trinckera dokumenty wskazują na to, że w 1844 roku uroczystość z udziałem gen. von Boyena i około 700 robotników zatrudnionych przy budowie twierdzy odbyła się na majdanie.
Najprawdopodobniej wówczas wmurowano umieszczone w szklanym pojemniku dokumenty, akt erekcyjny, plan przyszłej twierdzy oraz pruskie monety. Od tamtego momentu nigdzie nie pojawiły się wzmianki o wydobyciu „kamienia węgielnego”. Do dziś więc ten historyczny epizod pozostaje niewyjaśniony.
Ciekawostki Twierdzy Boyen
- W 2018 roku Twierdza Boyen wzbogaciła się o sześć replik XIX-wiecznych armat, ufundowanych przez samorząd miasta Giżycko. Artyleria jest wykorzystywana podczas cyklicznej imprezy, inscenizującej rosyjsko- niemiecką bitwę o twierdzę, która miała miejsce w roku 1914. Dostosowane do strzelania ładunkami pirotechnicznymi armaty obsługiwane są przez gwardię Twierdzy Boyen, tzn. grupę rekonstrukcji historycznej 147. GRH 147 Pułku Piechoty. Członkowie gwardii biorą udział w akcjach promocyjnych twierdzy, prowadzą zajęcia edukacyjne, udzielają się charytatywne.
- „Największa tajemnica twierdzy Boyen” z cyklu „Tajna historia XX wieku”- to program przygotowany przez Bogusława Wołoszańskiego, poruszający fascynujące tematy związane z niewyjaśnionymi zagadkami historycznymi.
- „Poznaj tajemnicę Twierdzy Boyen” – to nowe zajęcia edukacyjne, w trakcie których w ciekawy sposób prezentowane są najważniejsze wydarzenia z historii Twierdzy oraz eksponowane są bieżące wystawy.
