Mazurska fauna i flora zachwyca różnorodnością i bogactwem gatunkowym. W celu jej ochrony utworzono liczne rezerwaty oraz parki krajobrazowe. W obrębie województwa warmińsko-mazurskiego znajduje się 6 parków krajobrazowych. Są to Mazurski Park Krajobrazowy, Welski Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej. Szósty obszar, który w całości położony jest na ziemi warmińsko-mazurskiej, to Zespół Parków Krajobrazowych, złożony z Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego i Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich.
Mazurski Park Krajobrazowy
Przemierzając obszar Mazurskiego Parku Krajobrazowego można podziwiać rozległe tafle jezior, w tym największe w Polsce jezioro Śniardwy, otulone poranną mgłą malownicze wysepki, meandrującą rzekę Krutynię, liczne pomniki przyrody oraz niezwykle różnorodną faunę i florę. Mazurski Park Krajobrazowy powstał 1977 roku, aby zachować wartości krajobrazowe, kulturowo – historyczne oraz różnorodność tutejszej biosfery. Powierzchnia parku wynosi ponad 53 tyś. ha. W jego obrębie znajduje się obszar strefy ochronnej jedenastu rezerwatów przyrody, obejmujący wyjątkowo cenne miejsca, z których każde posiada inny charakter.
Na szczególną uwagę zasługuje rezerwat biosfery „Jezioro Łuknajno”, utworzony w celu ochrony łabędzi niemych oraz rezerwat torfowiskowo-leśny „Zakręt”. Warto również wspomnieć o pozostałych rezerwatach ornitologicznych oraz niezwykle cennych obszarach chroniących rzekę Krutynię. W granicach parku znajduje się także część północna Puszczy Piskiej. Lasy zajmują powierzchnię ponad 28 tyś ha, a rzeki i jeziora około 15 tyś ha. Park stanowi doskonałe miejsce do różnego rodzaju wypraw. Na jego terenie wyznaczono liczne ścieżki przyrodnicze, edukacyjne oraz trasy rowerowe o długości ponad 150 km.
Welski Park Krajobrazowy
Welski Park Krajobrazowy leży w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w dolinie największego lewobrzeżnego dopływu Drwęcy – rzeki Wel, od której wziął swoją nazwę. Obszar ten został utworzony 1995 roku w celu ochrony wyjątkowych walorów regionu, przede wszystkim w wymiarze przyrodniczym, historycznym i kulturowym. Cały obszar Welskiego Parku Krajobrazowego, o powierzchni 20 444 ha, stanowi unikatową mieszankę rynnowych jezior polodowcowych, rozległych torfowisk, dużej liczby potorfi (wyrobisko powstałe w wyniku wydobywania torfu) oraz pagórkowatych obszarów rolniczych splecionych z głęboką doliną rzeczną Welu.
Rzeka należy do najbardziej urozmaiconych w Polsce. Na niektórych odcinakach spokojnie meandruje przez łąki, lasy oraz torfowiska, w innych miejscach pokazuje gwałtowne oblicze, przypominające górski potok. Dzięki temu od kilku stuleci napędza młyny oraz natlenia ikrę pstrągów. W centralnej części Welskiego Parku Krajobrazowego znajdują się jeziora: Grądy, Gronowskie, Kiełpińskie, Neliwa, Rybno, Tarczyńskie oraz Zarybinek. Stolicą regionu jest urokliwe miasteczko Lidzbark. Wraz położonym nieopodal Nowym Miastem Lubawskim i Lubawą należą do „Międzynarodowej Sieci Miast Dobrego Życia.
Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej
Dzisiejsza Puszcza Romincka stanowi jedynie niewielką część rozległego obszaru leśnego porastającego dawne terytorium pruskie w XIV wieku. Obecnie zajmuje obszar 36 tyś ha i jest przedzielona granicą polsko-rosyjską. W granicach naszego kraju położona jest południowa część puszczy o powierzchni 12,5 tyś ha. Na obszarze puszczy zostało utworzonych 5 rezerwatów, a cały kompleks z ośmioma rezerwatami tworzy Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej. Powstały w 1998 roku obszar chroniony leży na terenie gmin Gołdap i Dubeninki i zajmuje powierzchnię ponad 14 tyś ha. Atrakcją parku są unikatowe rośliny, ponad 120 gatunków ptaków, liczne stada zwierzyny oraz ślady po pradawnych mieszkańcach tych ziem. Wokół Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej utworzono otulinę o powierzchni prawie 8 tyś. ha. Stanowi ona Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Rominckiej, objęty pieczą ze względu na unikatowy krajobraz i zróżnicowany ekosystem.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Powstały w 1985 roku Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej zajmuje powierzchnię 13 732 ha obszaru o szczególnych wartości przyrodniczych, historyczno-kulturowych, a także krajobrazowych. Do terenu chronionego należy również otulina parku. Cały kompleks położony jest w gminach: Elbląg, Tolkmicko, Milejewo oraz Frombork. Swoim zasięgiem obejmuje obszar o niezwykle zróżnicowanej rzeźbie terenu. Od płaskich równin w zachodniej i północnej części po strefę krawędziową Wysoczyzny Elbląskiej (głębokie jary i wąwozy). Najwyższym punktem Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej jest Srebrna Góra. Przeważający obszar parku porastają lasy z wiekowymi dębami oraz bukami. Występuje tu znaczne zróżnicowanie gatunkowe fauny i flory. To m.in. rzadkie i zagrożone gatunki roślin oraz cenne, objęte ścisłą ochroną gatunki zwierząt. W parku wytyczono trasy turystyczne, rowerowe oraz ścieżkę przyrodniczo – historyczną „KADYŃSKI LAS”.
Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego
Położony w środkowej części Pojezierza Iławskiego park stanowi obszar o niezwykłych wartościach kulturowych, ze śladami z czasów paleolitu, pozostałościami osad obronnych i nawodnych oraz kurhanami. Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego powstał w 1993 roku. Zajmuje powierzchnię 25, 5 tyś. ha i otoczony jest otuliną o powierzchni ponad 17 tyś. ha. Odkryto tu również grody z czasów osadnictwa pruskiego. W parku nie brakuje wielkich posiadłości, kompleksów sakralnych, pałaców oraz folwarków. Jednak to nie wyłącznie architektura stanowi o walorach tego obszaru. Stanowi je również fascynująca przyroda: obszary sandrowe, równiny aluwialne, pagórkowate tereny zdominowane prze lasy oraz 73 zespoły roślinne i aż 790 taksonów roślin kwiatowych. Do najcenniejszych należą niezwykle rzadkie zbiorowiska łęg, grądów, a także buczyny pomorskiej oraz bogactwo ornitofauny.
Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich
Obszar zajmowany przez Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich odznacza się osobliwym ukształtowaniem terenu. Znajdziemy tu wzniesienia o wysokości bezwzględnej ponad 200 m, strome zbocza dolin oraz wąwozów, a także liczne cieki wodne i źródła rzek. Park stanowi część łańcucha polodowcowego zwanego Garbem Lubawskim z największym wzniesieniem – Górą Dylewską (312 m n.p.m.). Drzewostan wzgórz morenowych zdominowały buki, graby oraz dęby szypułkowe. Założony w 1994 roku Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich położony jest w obrębie gmin: Ostróda, Lubawa, Dąbrówno oraz Grunwald. Na jego obszarze, sięgającym prawie 8 tyś. ha, występują rośliny i zwierzęta zagrożone wyginięciem. Do osobliwości parku należy 75 muflonów oraz liczne pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. Na terenie parku utworzone zostały dwa rezerwaty przyrody –„Dylewo” oraz „Jezioro Francuskie”. Park wraz z otuliną jest atrakcyjnym miejscem turystycznym, również w okresie zimowym. Specyficzne ukształtowanie terenu oraz warunki atmosferyczne stwarzają dogodne warunki dla narciarstwa biegowego.
Warto podkreślić, że wszystkie mazurskie parki krajobrazowe chronią bezcenne wartości nie tylko w wymiarze przyrodniczym, krajobrazowym, historycznym, kulturowym, lecz także naukowo –
poznawczym i dydaktycznym.
Zobacz również
Zdjęcie we wpisie: Szulik Ania, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons
