Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej stanowi obszar chroniony, obejmujący najciekawsze tereny Wysoczyzny Elbląskiej. Uroczo rozlokowany na wzgórzach morenowych, wznoszących się nawet na 190-metrową wysokość, zapewnia osobliwe walory krajoznawcze i przyrodnicze.
Kilka słów o parku
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim, na terenie gmin: Elbląg, Tolkmicko, Milejewo i Frombork. Całość parku stanowi obszar chroniony, charakteryzujący się różnorodną formą geologiczną i bogactwem przyrodniczym. Park obejmuje powierzchnię 137,32 km2, a jego otulina zajmuje obszar 229,48 km2. Ponad połowę powierzchni parku zajmują lasy, a 1/3 użytki rolne, łąki, zabudowania, ogrody i sady.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej utworzono 26 kwietnia 1985 roku, na mocy uchwały WRN w Elblągu (Uchwała Nr VI/51/85). Nadrzędnym celem twórców parku było zachowanie wartości wyjątkowego ekosystemu, w wymiarze przyrodniczym, historycznym, kulturowym i krajobrazowym, w szczególności obszaru chronionego wzgórz morenowych, powstałych w czasie ostatniej epoki lodowcowej.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej – charakterystyka
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej obejmuje rozległy obszar falistej moreny dennej wraz z zespołami małych wzniesień, które nazywane są drumlinami. W części północno-zachodniej Wysoczyzny krawędzie moreny dość stromo opadają ku Zalewowi Wiślanemu, uwidaczniając resztki wybrzeża klifowego – spuścizny po morzu litorynowym. Pomimo, że park znajduje się na północy Polski, przypomina pod pewnym względem obszar górski. Z uwagi na unikatowy charakter ukształtowania terenu i występującą tu roślinność, typową dla obszarów górskich, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej często nazywany jest „Bieszczadami Północy”. Tak urozmaicone formy rzeźby powierzchni terenu Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej oraz znaczne różnice w wysokości wzgórz sprzyjały wcinaniu się w zbocza głębokich wąwozów i jarów. Na porośniętych bukami pagórkach i na dnie wąwozów znaleźć można okazałe głazy narzutowe, których część została uznana za pomniki przyrody. W parku biorą początek liczne cieki wodne i potoki.
Najwyższym punktem Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej jest Srebrna Góra, która w kulminacyjnym miejscu osiąga wysokość 198 m n.p.m.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej – fauna
W Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej występuje ponad 170 gatunków zwierząt, w tym około 150 ptaków. Najcenniejsze gatunki objęto ścisłą ochroną prawną, np.: wilka, jenota, bielika, orlika krzykliwego, trzmielojada, błotniaka łąkowego, mopka, grzebiuszka. Osobliwością parku są jelenie sika, których ojczyzną jest wschodnia Azja. Na teren Wysoczyzny Elbląskiej zostały sprowadzone w końcu XIX wieku. Stanowiły dar rosyjskiego cara Mikołaja II dla cesarza Niemiec Wilhelma II, który był zapalonym miłośnikiem polowań.
Ponadto w granicach parku możemy spotkać: łosia, daniela, sarnę, dzika, wilka, borsuka i wydrę. Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej jest oazą dla rzadkich gatunków ptaków, do których należą: rybołów, kobuz i puchacz. Natomiast w otulinie parku, w strefie przybrzeżnej Zalewu Wiślanego, znajdują się liczne siedliska niepospolitych gatunków ptactwa wodno-błotnego, tj.: gęgawy, żurawia, ohara, rożeńca, płaskonosa, hełmiatki, bąka, błotniaka stawowego i innych.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej – flora
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej może poszczycić się aż 800 gatunkami flory, z czego ponad 150 gatunków stanowią rośliny chronione. Są to rzadko występujące na północy Polski gatunki roślinności górskiej. Najbardziej unikalne to: żebrowiec i przetacznik górski, pióropusznik strusi, lilia złotogłów, tojad dzióbaty, olsza szara, manna i kosmatka gajowa, tojeść gajowa oraz lepiężnik biały. Ponadto licznie reprezentowane są: wawrzynek wilcze łyko, bluszcz pospolity, naparstnica zwyczajna, wiciokrzew pomorski, szczyr trwały, skrzyp olbrzymi, widłak wroniec, bez koralowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec cebulkowy, czerniec gronkowy, dzwonek szerokolistny, arcydzięgiel litwor, podkolan biały oraz storczyk plamisty. Przeważającą powierzchnię Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej zajmują lasy, wśród których dominują lasy liściaste: bukowe, bukowo–dębowe, dębowo–grabowe oraz lasy iglaste z przewagą świerka. Na terenach zalewowych znajdują się bardzo cenne skupiska buczyny pomorskiej, olsy i wilgotne łęgi. Miejsca te porasta również roślinność szuwarowa.
Rezerwaty przyrody w obrębie parku
Na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej znajdują się cztery rezerwaty przyrody: Kadyński Las, Buki Wysoczyzny Elbląskiej, Dolina Stradanki i Nowinka. Natomiast w jego otulinie położony jest rezerwat ornitologiczny o nazwie Zatoka Elbląska, który powstał w celu ochrony stanowisk gniazdowania i żerowania ptaków wodnych oraz błotnych. W granicach Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, w ramach europejskiego systemu sieci Natura 2000, utworzono także obszar o nazwie – Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej.
Rezerwat przyrody Kadyński Las
Ten rezerwat znajduje się koło miejscowości Kadyny. Ochroną objęto 8,11 ha starego lasu bukowego z pojedynczymi, sędziwymi dębami szypułkowymi porastającymi wysokie krawędzie Wysoczyzny Elbląskiej od strony Zalewu Wiślanego. Pod koniec VII wieku większość dębów wycięto, a ich pozostałości stanowią dziś pomniki przyrody. Największy z nich „Dąb Jana Bażyńskiego”, którego wiek szacuje się na ok. 690 lat, jest najgrubszym dębem w kraju. Jego obwód sięga 993 cm.
Rezerwat przyrody Buki Wysoczyzny Elbląskiej
Ten rezerwat o pow. 92,12 ha, został utworzony w celu ochrony obszaru buczyny pomorskiej z kostrzewą leśną i perłówką jednokwiatową oraz fragmentu zespołu z czosnkiem niedźwiedzim i żebrowcem górskim.
Rezerwat przyrody Dolina Stradanki
Ten rezerwat został ustanowiony w celu zachowania unikatowego krajobrazu rzeki Stradanki, a także ochrony rzadkich i chronionych gatunków roślin oraz zwierząt. To 6-cio km długości wąski pas lasu, porastający strome zbocza głębokich wąwozów rzeki Stradanki wraz z dopływami tworzącymi sieć głębokich dolin erozyjnych.
Rezerwat przyrody Nowinka
Rezerwat został utworzony na pow. 74,25 w celu zachowania dolin erozyjnych, występujących w nich zabagnień oraz porastających je zbiorowisk leśnych oraz lasów łęgowych i ols.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej i okoliczne atrakcje
Położone nad Zalewem Wiślanym – Kadyny i Tolkmicko – cieszą się dużym zainteresowaniem turystów. W ich okolicach znajdują się wieże widokowe położone wśród pól, z których można podziwiać przepiękne krajobrazy. W Tolkmicku można zobaczyć dobrze zachowany XIV-wieczny kościół z basztą, a Kadyny oferują piękny zespół pałacowo-folwarczny. Tuż obok tych miejscowości prowadzą piesze i rowerowe szlaki turystyczne. Warto wybrać się trasą ścieżki przyrodniczo-historycznej „Kadyński Las”, prowadzącej na Górkę Klasztorną i dalej do wieży widokowej.
W Kadynach można zobaczyć letnią rezydencję cesarza Wilhelma II, budowaną pod nadzorem berlińskich architektów. Na terenie zespołu pałacowego i folwarcznego zlokalizowano m.in. gorzelnię, spichlerz i manufakturę ceramiczną, zajmującą się produkcją przepięknej majoliki. Można tu wziąć udział w warsztatach ceramicznych. Obecnie wyroby ceramiczne pochodzące z Kadyn eksponuje się między innymi w Elbląskim Muzeum Archeologiczno–Historycznym. Uwagę przyciąga ogromna stodoła – jedna z największych zachowanych stodół w Europie. Całość pałacu i budynków folwarcznych Kadyn wpisana jest do rejestru zabytków.
Także w Kadynach rośnie jeden z największych i najstarszych dębów w Polsce – Dąb im. Jana Bażyńskiego, nieopodal zespołu pałacowo-folwarcznego znajduje się również stadnina koni.
Podróżując pociągiem z Tolkmicka do Fromborka można zauważyć duży głaz narzutowy znajdujący się kilkanaście metrów od brzegu Zalewu Wiślanego. To „Święty Kamień”, od którego pochodzi również nazwa osady położonej przy linii kolejowej. Według legendy pogańscy kapłani składali na nim ofiary w intencji wypływających na połów rybaków. Inny kamień o nazwie „Głaz Etzdorfa” – upamiętnia Rüdigera Etzdorfa, będącego od 1898 r. zarządcą cesarskiego majątku w Kadynach.
Rowerem po parku
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej, oprócz unikatowych walorów przyrodniczych posiada również bogate wartości turystyczne. Stanowi on szczególną atrakcję dla miłośników jednośladów. Przez obszar parku przebiegają następujące szlaki rowerowe:
- niebieski o nazwie „Święty Kamień” – o dł. ok. 18 km po trasie: Tolkmicko – Święty Kamień – Chojnowo – Nowinka – Tolkmicko
- czerwony – „Trasa Kadyńska” – o dł. ok. 25 km: (Kadyny – Pagórki – Tolkmicko – Kadyny
- żółty „Łyk historii” – 21,4 km długości (Elbląg – Jagodnik – Rakowo – Elbląg Próchnik – Krasny Las – Elbląg).
W Kadynach zaczyna się i kończy górski szlak rowerowy MTB Nadleśnictwa Elbląg. Ponadto przez park (przez ok. 20 km) przebiegają odcinki międzynarodowego szlaku rowerowego R-1 z Calais do Sankt Petersburga oraz tzw. Green Velo (długość w parku ok. 40 km).
Należy wiedzieć, że wiele fragmentów szlaków rowerowych po terenie parku prowadzi jedynie drogami o całkowitym zakazie ruchu pojazdów mechanicznych lub lokalnymi szosami o małym natężeniu ruchu samochodowego, więc mogą być utrudnieniem dla rowerów z sakwami czy przyczepkami.
Zobacz również
- Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich
- Suwalski Park Krajobrazowy – miejsce z unikatowym ekosystemem
- Mazurski Park Krajobrazowy, czyli największy park krajobrazowy w Polsce
- Jezioro Kisajno – zbiornik wśród sosnowych lasów
- Jezioro Lemięt
Sylwester Jarkiewicz, CC BY 3.0, Wikimedia Commons
.jpg){kind=link}