Mazury ściągają corocznie tłumy turystów z kraju i zagranicy. Szczególne miejsce na mapie tych wojaży zajmuje Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego – szczycący się bogactwem jezior oraz zróżnicowaną przyrodą. Urokowi tej niezwykłej krainie dodają również lasy, gęsto porastające teren parku.
Tam gdzie leży Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego
Park usytuowany jest w centrum Pojezierza Iławskiego. Został utworzony rozporządzeniem nr 120 wojewody olsztyńskiego i elbląskiego z dnia 17 maja 1993 roku w celu zachowania wartości przyrodniczych, kulturowych, rekreacyjnych oraz zdrowotnych tego regionu. Park położony jest w obrębie województw: warmińsko-mazurskiego i pomorskiego. Obejmuje obszarem części gmin: Stary Dzierzgoń, Susz, Iława i Zalewo. Rok później powołano Zespół Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, ze wspólną siedzibą w Jerzwałdzie.
Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego – charakterystyka
Park znajduje się w strefie stosunkowo młodego obszaru polodowcowego. Charakterystyczne formy geologiczne tego okresu obejmują liczne wzniesienia moreny czołowej i zagłębienia moreny dennej, pola sandrowe, a także wody jezior powstałych w zagłębieniach po tzw. martwym lodzie. Moreny czołowe wznoszą się na wysokość 92 – 137 m n.p.m. Najwyższe wzniesienie znajduje się na południowy-zachód od Karpowa, zaś najniższe w okolicy jeziora Gaudy.
Powierzchnia parku wynosi ponad 25 hektarów, z czego lasy zajmują największy jego areał – ok. 62% oraz jeziora – 27%. Centralną i najważniejszą częścią parku pod względem przyrodniczym i krajobrazowym jest najdłuższe jezioro w Polsce – Jeziorak. Poza tym zbiornikiem na terenie parku występują także 42 jeziora, które tworzą wyjątkowo malowniczy krajobraz.
W centrum parku
Jeziorak stanowi istotny element Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Długość zbiornika wynosi 27,5 km. Jezioro Jeziorak ułożone jest południkowo. W północnej części łączy się z Kanałem Elbląskim. Jest jednocześnie największym akwenem Pojezierza Iławskiego (3460 ha powierzchni) i trzecim pod względem wielkości zbiornikiem Warmii i Mazur. Jeziorak jest niezwykle urokliwym akwenem, o urozmaiconej linii brzegowej. Znajduje się na nim aż 16 wysp o powierzchni łącznej 240 ha. Wyspa o nazwie Wielka Żuława jest największą wyspą śródlądową występującą w Europie. Lustro wody wciska się w malownicze lasy, a brzegi Jezioraka są w większości dzikie.
Ze względu na unikalne warunki przyrodnicze i krajobrazowe Jezioraka i innych okolicznych jezior oraz przyległych torfowisk, bagien i lasów, obszar ten objęto ochroną w ramach Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Jeziorak kusi amatorów plażowania i sportów wodnych, zachęca rowerzystów do przemierzania szlaków wokół jeziora. Przyciąga także miłośników spędzania czasu w ciszy, w bliskim kontakcie z naturą.
Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego i jego flora
Lasy zajmują aż 15 184 ha powierzchni parku i okalają go od zachodu od Starego Dzierzgonia, do Zalewa na północy, aż do Iławy na południu. Występują tu obszary lasów bukowych, dębu bezszypułkowego i jaworu. W parku występuje 58 pomników przyrody ożywionej, z których najbardziej okazała wydaje się być „Gruba Sosna” o obwodzie pnia przekraczającym 300 cm. Z uwagi na dużą ilość jezior, Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego obfituje także w roślinność wodną, szczególnie w zbiorowiska łęgów i grądów. W parku występuje także cenny zespół roślinny o nazwie buczyna pomorska.
Park posiada również cenne i chronione bory bagienne, zarośla łozowe, torfowiska i bagna oraz roślinność je porastającą. Elementy te poza walorami krajobrazowymi zwiększają różnorodność terenu oraz umacniają funkcjonowanie ekosystemów leśnych. W parku rośnie kilkaset odmian roślin kwiatowych, z czego całkowitej ochronie podlega 29 gatunków, np.: wawrzynek wilcze łyko, wroniec widlasty, widłak goździsty, goździk pyszny, grzybienie, grążel żółty, rosiczka okrągłolistna oraz storczyki (kukułka plamista, kukułka krwista, kruszczyk szerokolistny). Dodatkowo, 13 gatunków podlega częściowej ochronie.
Fauna parku
W granicach Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego żyje wiele ptaków. Przyjmuje się, że gniazduje tu 135 gatunków, z czego 116 jest chronionych, a część z nich jest zagrożona wyginięciem nawet w globalnej skali, np.: podgorzałka, derkacz, bielik, bąk, bączek, orlik krzykliwy, kania ruda i czarna, rybołów, żuraw. Lasy są ostoją popularnej zwierzyny łownej: sarny, dzika, jelenia i łosia. Można też spotkać wydrę, wilka i rysia. Łącznie w parku występują 32 gatunki ssaków, 11 gatunków chronionych płazów i 5 gadów. Do rzadkich płazów zalicza się ropuchę szarą i zieloną, traszkę grzebieniastą i zwyczajną, kumaka nizinnego, rzekotkę drzewną, grzebiuszkę ziemną. Natomiast do gadów: żmiję zygzakowatą, zaskrońca zwyczajnego, padalca zwyczajnego, jaszczurkę zwinkę i żyworódka.
Rezerwaty przyrody
Na obszarze Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego utworzono 3 rezerwaty przyrody: Jasne, Czerwica oraz Jezioro Gaudy.
- Jasne (rezerwat) – skupia się wokół jezior: Jasne i Luba i otaczających je ciągłych torfowisk wysokich.
- Czerwica (rezerwat) – powstał w celu ochrony bogatej fauny, szczególnie kolonii kormorana czarnego, która nieprzerwanie istniała tu od 1934 do 2010 r, a także czapli siwej zadomowionej na wyspach i półwyspie jeziora.
- Jezioro Gaudy (rezerwat) – to obszar ochronny obejmujący jezioro Gaudy oraz otaczające go od części wschodniej tereny bagienne.
Ponadto, w granicach parku usytuowane są 3 rezerwaty ornitologiczne: Ostoja Iławska, Lasy Iławskie oraz Aleje Pojezierza Iławskiego, które tworzą obszary specjalnej ochrony ptaków i siedlisk.
Czy wiesz, że…
Okolice Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego kryją nierozwiązane zagadki z historii. Nad zatoką Rudnia – odnogą Jezioraka miała miejsce katastrofa lotnicza. Według niepotrwierdzonych źródeł na dnie jeziora spoczywa wrak niemieckiego, dwusilnikowego samolotu Dornier Do 2017 E-2.
- Nieopodal Iławy urodził się Emil von Behring (1854-1917), który asystował słynnemu odkrywcy zarazków gruźlicy – Robertowi Kochowi. Emil również został lekarzem i prowadził później samodzielne badania, które doprowadziły do odkrycia surowicy antydyfterytowej. Został nagrodzony za to nagrodą Nobla w 1901 roku i był pierwszym na świecie laureatem tej nagrody w dziedzinie medycyny.
- Jezioro Jasne, zwane także Czyste jest cennym przyrodniczo jezior w Polsce za sprawą kwaśnego pH jego wody. Kąpieli zakazano, aby nie zaburzyć tego wskaźnika. Kiedyś ludność pobierała stąd wodę do produkcji piwa. Woda jeziora jest bardzo przejrzysta, nawet do 15 m głębokości, a tafla wody koloru turkusowego, przypominając alpejskie jeziora.
Paru Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego – szlaki turystyczne
Malownicze zakątki obszaru parku można odkrywać przemierzając go szlakami turystycznymi, ukrytymi pomiędzy jeziorami, rzekami i lasami. W parku można skorzystać z czterech oznakowanych szlaków pieszych, które początek biorą w Iławie:
- Żółty – południowy (fragment trasy E-11) wokół jezior: Łęckie, Czerwone i Radomno. Na ostatnim jeziorze – na 150-metrowym drewnianym moście przed II wojną światową przebiegała granica między Polską a Niemcami.
- Żółty – północno-wschodni w kierunku jeziora Jeziorak. Prowadzi przez iławskie lasy z lęgowiskami wielu gatunków ptactwa. W Samborowie można zobaczyć zabytkowy przyczółek obronny mostu kolejowego na rzece Drwęca.
- Zielony – „Napoleoński” obejmuje miejsca związane z pobytem cesarza i jego ukochanej Marii Walewskiej.
- Trasa „Piotrkowska” prowadzi po różnych atrakcjach Iławy. Można zobaczyć okoliczne jeziora: Silm, Szymbarskie, Ząbrowskie, Jasne, Stęgwica) oraz rezerwaty przyrody, a także pozostałości dawnych osad, grodzisk i cmentarzysk.
Zobacz również
- Ile jezior jest na mazurach?
- Mazurski Park Krajobrazowy, czyli największy park krajobrazowy w Polsce
- Suwalski Park Krajobrazowy – miejsce z unikatowym ekosystemem
- Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich
- Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Zdjęcie we wpisie: Marcin n® ☼, CC BY-SA 2.5, via Wikimedia Commons
