Mazury to regon, który przez wieki kształtował swoją kulturę w oparciu o uwarunkowania geograficzne, wydarzenia historyczne, społeczne, a także polityczne. Bez wątpienia istotne było również oddziaływanie wyjątkowej natury oraz wpływ kultury ludności sąsiadującej z Mazurami. Ślady tej niezwykłej, czasami burzliwej przeszłości, stanowią ogromną niepodważalną wartość. Na szczęście istnieją pasjonaci, którzy okruchy mazurskiej tradycji, obyczajowości, odmienności etnicznej próbują ocalić od zapomnienia. W poszukiwaniu tych bezcennych kulturowych skarbów z pewnością warto zwiedzić Muzeum mazurskie w Owczarni.
Muzeum mazurskie w Owczarni – jak trafić?
Muzeum Mazurskie znajduje się we wsi Owczarnia, w gminie Kętrzyn nad malowniczą doliną rzeki Guber. Posiadłość obejmuje obszar około 200 ha. Aby tam trafić należy wyruszyć z Giżycka w kierunku Kętrzyna. Około 2 km za miejscowością Martiany trzeba skręcić w lewo, kierując się drogowskazem na Owczarnię. Następnie należy przejechać drogą gruntową przez las i po około 1,5 km trafiamy do wyjątkowego mazurskiego muzeum.
Ocalony fragment historii Mazur
Muzeum swoją nazwą nawiązuje do „Owczarni” – istniejącej kiedyś wyspy na jeziorze, na której wypasano owce. Jezioro, w wyniku zmian hydrologicznych zniknęło, lecz pozostało po nim wspomnienie wraz z ocalałymi pamiątkami zgromadzonymi w Muzeum Mazurskim w Owczarni. Historia tego osobliwego muzeum sięga XIX wieku. We wsi znajdował się podupadający majątek ziemski, który przejęło państwo w latach 30. XX wieku. Następnie przekształcono go w cztery gospodarstwa rolne. Pozostałą cześć majątku wykupiła przed II wojną światową rodzina Rohde. Pewne źródła podają, że jego właścicielka w czasie działań wojennych utrzymywała zieleń i rabaty kwiatowe w Kwaterze Hitlera w Wilczym Szańcu.
W styczniu 1945 roku dwór i część zabudowań majątku uległy częściowemu zniszczeniu. Pozostał jedynie folwarczny czworak dla zatrudnionych tam rodzin, który składał się z czterech niezależnych izb mieszkalnych z komorą, dwóch sieni i wspólnej „czarnej kuchni”, znajdującej się w centralnej części budynku. „Czarna kuchnia” swoją nazwę wzięła od osmalonych ceglanych ścian kuchni wokół paleniska. Kuchnie te, zgodnie z przepisami władz pruskich, budowano w centralnej części chat, tak aby zmniejszyć zagrożenie pożarowe. Nad budynkiem dominował długi komin, który odprowadzał dym znad paleniska.
Muzeum mazurskie w Owczarni i jego twórcy
Pasjonaci kultury regionalnej – Aleksander i Gabriela Puszko ocalili pozostałości dworku przed zniszczeniem i stworzyli Muzeum Mazurskie w Owczarni. Jego otwarcie nastąpiło 1 lipca 1996 roku. Właściciele muzeum zgromadzili dużą liczbę książek i opracowań związanych z mazurską kulturą oraz ziemiami Prus Wschodnich. Swoją wiedzę z entuzjazmem przekazują zwiedzającym, w sposób ciekawy i profesjonalny oprowadzają i okrywają pasjonującą historię tego miejsca.
Zbiory muzeum
Muzeum Mazurskie w Owczarni znajduje się w tradycyjnym, zabytkowym mazurskim domu pełnym typowych mebli, przedmiotów gospodarstwa domowego, obrazów, tkanin i naczyń. Łączne w 11 salach muzeum zgromadzono około tysiąca eksponatów, które przedstawiają dawne życie i kulturę ludności Mazur w przeszłości. Większość pamiątek ma rodowód mazurski, a 20% pochodzi z Litwy.
Muzeum Mazurskie nie jest typowe, ponieważ zwiedzający ma możliwość przebywania bezpośrednio pomiędzy starymi przedmiotami i meblami, czując klimat ówczesnych lat, przenosząc się jakby w czasie.
Najciekawszym elementem kolekcji muzealnej jest dobrze zachowana czarna kuchnia, w której gospodynie gotowały w palenisku na otwartym ogniu z dużym kominem powyżej. Oprócz tego pomieszczenia ekspozycja obejmuje:
- meble domowe: kufry, szafy, bieliźniarki, ślubanki (meble łączące w sobie funkcję ławy, skrzyni, łóżka, w dzień służyły do siedzenia, a nocą do spania)
- sprzęt gospodarstwa domowego: balie, tary, a nawet drewniana lodówka i pralka na korbę z lat 1920-1930
- sprzęt kuchenny: drewniane formy do kostek masła i wyciskarki do twarogu, dzieże i maselnice
- elementy wystroju wnętrz: flakoniki do perfum, ręcznie malowana karafka
- wyroby tkackie: suknia zaręczynowa z 1930 r.
- wyroby plecionkarskie
- ekwipunek wojskowy: betonowa mina pochodząca z Wilczego Szańca, maska przeciwgazowa dla konia z I wojny światowej!
- książki i przedwojenne mapy.
Warto zwrócić uwagę na stojące przed Muzeum Mazurskim kamienie milowe oraz te, które wyznaczają granice majątków ziemskich. Na terenie placówki zgromadzono również wiele pamiątek z dawnych lat, np.: koła młyńskie, nagrobek poległego żołnierza wyryty w kamieniu polnym, czy XIX-wieczne hipoteczne księgi miasta Reszla, pisane gęsim piórem.
Muzeum mazurskie w Owczarni – zwiedzanie
Muzeum Mazurskie w Owczarni oferuje kilka opcji dla zwiedzających. Standardowa obejmuje zwiedzanie wyposażenia wnętrz mazurskich z lat 1815 – 1945 oraz poznanie historii regionu. Możliwe jest także zwiedzanie tematyczne w kilku wersjach:
- Historia regionu mazurskiego
- Kultura i religia Mazur
- Meblarstwo mazurskie (mała architektura)
- Prace w gospodarstwie wiejskim (4 pory roku).
Muzeum otwarte jest cały rok. Na miejscu dostępny jest także bezpłatny parking.
Odpoczynek po zwiedzaniu
Właściciele Muzeum Mazurskiego w Owczarni, w letnie wieczory, organizują biesiadę wiejską z elementami mazurskimi wraz z pieczeniem kiełbasek przy ognisku. Turyści po zwiedzaniu muzeum mogą zrelaksować się nad pobliską, urokliwą rzeczką. Na miejscu dostępna jest również mała restauracja, która oferuje pyszne dania kuchni mazurskiej.
Okoliczne atrakcje
W pobliżu Muzeum Mazurskiego w miejscowości Martiany, można zobaczyć bunkier z 1939 roku. Oryginalny i niezniszczony schron bojowy, widoczny już z drogi. W bunkrze zachowały się standardowe niemieckie instrukcje dla obsługi. Znajdują się w nim również otwory strzelnicze dla karabinów maszynowych.
W niewielkiej odległości od Kętrzyna ( 11 km) położony jest Pałac w Nakomiadach, w którym znajduje się ceramiczna Manufaktura. W pracowni powstają wyroby ceramiki artystycznej: portale kominkowe, kafle, płytki ścienne oraz ceramika użytkowa. Do ich wykonania wykorzystuje się zarówno historyczne, jak i nowoczesne wzornictwo. Pałac wybudowano na wzniesieniu, w miejscu średniowiecznej warowni „Fliehburg”. Otoczona murem warownia była podwójnie podpiwniczona i posiadała podziemne przejście, przez które można było opuścić zamek. Obecnie możemy podziwiać odrestaurowaną posiadłość, składającą się z budynku pałacowego, parku, ogrodu warzywnego oraz zabudowań folwarczno- gospodarczych
