Jezioro Jędzelewo jest malowniczym mazurskim akwenem, znajdującym się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego. Lustro wody zdobią dwie wyspy, a wyjątkowe walory krajobrazowe zbiornika podkreśla sąsiedztwo piaszczystej góry, z której roztacza się niesamowita panorama na okoliczne jeziora.
Skąd wzięła się nazwa jeziora Jędzelewo?
Etymologia nazwy jeziora Jędzelewo mogłaby sugerować związek z mazurską jędzą, zwaną południcą. Wiedźma była żeńskim demonem, grasującym w łanach zbóż. Skojarzenie jest jednak mylne, gdyż nazwa pochodzi od spolonizowanego niemieckiego słowa Insel, które oznacza wyspę. Stąd też jezioro Jędzelewo oznacza „jezioro z wyspą”. W starych źródłach nazywano go: Hensell, Henselin, Hensel, Henselewo See, Hänsel See.
Położenie jeziora Jędzelewo
Jezioro Jędzelewo położone jest około 15 km na północny zachód od Ełku, na obszarze gminy Stare Juchy. Usytuowane jest w końcowym odcinku biegu rzeki Gawlik. Rzeka Gawlik dopływa do zbiornika w północno-zachodniej części. Akwen zasilają również wody z jeziora Krzywego. We wschodniej części zbiornika znajduje się także odpływ do jeziora Rekąty.
Brzegi jeziora otaczają w 50% pastwiska i nieużytki, w 40% grunty orne i łąki, a w 10% połacie lasu iglastego. W pobliżu akwenu leżą także dwie miejscowości: na zachodzie Kałtki oraz Stare Juchy na wschodzie. Wzdłuż północno-wschodnich brzegów jeziora Jędzelewo znajduje się jednotorowa linia kolejowa nr 38 relacji Białystok-Głomno.
Jak dojechać do jeziora Jędzelewo?
Położenie zbiornika według współrzędnych geograficznych wynosi: 53o55,8′ szerokości geograficznej i 22o08,9′ długości geograficznej. Dojazd do brzegów jeziora jest dogodny. Ogółem, najłatwiej dostać się do niego od zachodniej strony Starych Juch. Do północno-zachodnich brzegów akwenu najlepiej dojechać szosą Stare Juchy-Kałtki-Wydminy.
Jezioro Jędzelewo pod lupą
Tafla jeziora Jędzelewo znajduje się na wysokości 126,7 metrów n.p.m. Powierzchnia zbiornika, według pomiarów batymetrycznych, wynosi około 150,2 hektara, natomiast na podstawie danych geodezyjnych 128,94 ha. Największa głębokość jeziora Jędzelewo wynosi 13,4 metra, przy średnim parametrze – 3,3 m (wskaźnik głębokości – 0,24). Objętość wód zbiornika wynosi 4967,2 tys. m³, a wskaźnik odsłonięcia – 47,0. Długość maksymalna jeziora to 2750 m, jego największa szerokość – 760 m (średnio – 546 m), co daje wskaźnik wydłużenia wynoszący 3,6. Długość linii brzegowej (wyłącznie misy) wynosi 6700 m, a wysp ok.1000 m – razem to 7700 m. Powyższe dane pozwalają stwierdzić, że linia brzegowa jeziora Jędzelewo jest niezbyt rozwinięta, przy współczynniku wynoszącym – 1,77.
Charakterystyka jeziora Jędzelewo
Akwen jest malowniczym jeziorem pochodzenia polodowcowego. Jedzelewo ma charakter rynnowy przez co jest dość wąskie, wydłużone, o kształcie owalnym. Zbiornik ułożony jest z kierunku północno-zachodniego na południowo-wschodni. Charakteryzuje się słabo rozwiniętą linią brzegową, niemniej taflę akwenu urozmaicają dwie wyspy: Duża Wyspa i Mała Wyspa – o powierzchni łącznej 4,7 ha. Ta większa, znajdująca się w zachodniej części zbiornika, ma pagórkowatą rzeźbę terenu. Mniejsza wyspa leży w pobliżu wsi Stare Juchy i wyróżnia się niestabilnym oraz podmokłym gruntem. Jeszcze nie tak dawno uważano ją za wyspę pływającą, która powstała z nagromadzonych szczątków roślinnych . Z czasem jednak – porosły ją krzewy i drzewa.
Brzegi jeziora Jędzelewo są dość niskie i łagodnie schodzą do wody. Takie ukształtowanie umożliwia dogodny dostęp do zbiornika w wielu miejscach. Natomiast od strony północnej i wschodniej brzegi są dość strome. Dno zbiornika jest bardzo urozmaicone, ponieważ posiada kilka zagłębień. Jest muliste, a w pewnych miejscach żwirowo-piaszczyste. Miąższość osadów wodnych występuje na głębokości do 1 m.
W okresie letnim w jeziorze wykształca się układ stratyfikacji termicznej, który trwa od czerwca do końca września. Bardzo wyraźnie występuje uwarstwienie tlenowe, co oznacza, że zachodzą tu intensywne procesy rozkładu i panują dość słabe warunki tlenowe. Sytuacja ta poprawia się od kilku lat za sprawą wybudowanych w kilku miejscowościach oczyszczalni ścieków i stopniowego samooczyszczenia się jeziora.
Ekosystem jeziora Jędzelewo
Roślinność wynurzona zajmuje o 20% powierzchni wody i porasta ponad 67% długości linii brzegowej. Najpopularniejszym gatunkiem roślinności wynurzonej jest trzcina. Występuje tu także w nieznacznych ilościach pałka wąskolistna, tatarak i sitowie. Roślinność zanurzona jest natomiast słabo rozwinięta, występując jedynie na ok. 9% powierzchni. Większe skupiska roślinności zanurzonej znajdują się głównie miejscach wpływu i ujścia rzeki Gawlik. Najliczniej występuje tu wywłócznik i jaskier, a rzadziej rośnie rdestnica, moczarka kanadyjska i mech wodny.
Roślinność zanurzona występuje maksymalnie do 2,5 m głębokości. Ciekawie wyglądają pływające na wodzie liście, wśród których dominują grążel żółty i grzybień biały. Rośliny porastają systematycznie coraz większą powierzchnię zbiornika.
W jeziorze Jędzelewo prowadzi się systematycznie zarybianie kilkoma gatunkami ryb. Aktualnie najliczniej reprezentowana jest populacja: szczupaka, sandacza, węgorza, suma, okonia, karpia, lina, karasia, leszcza, jazi, płoci.
Co warto zobaczyć w pobliżu jeziora Jedzelewo?
Najbliższa okolica jeziora Jędzelewo zachęca do spacerów i podziwiania uroków tej malowniczego miejsca. Na wschodnich brzegach zbiornika znajduje się Góra Piaskowa, której wysokość wynosi ok. 20 m. Jest to ciekawa formacja, która wygląda niemal jak pustynia. Można na nią wspiąć się z kilku stron. Z góry roztacza się piękny widok na jezioro i wieżę widokową w oddali. Dla zmotoryzowanych znajduje się tu również miejsce do zaparkowania.
Po przeciwległej stronie jeziora Jędzelewo znajduje się wieś Kałtki. Około 200 m za budynkiem dawnej szkoły podstawowej, w której aktualnie znajduje się ośrodek wypoczynkowy, po prawej stronie w lesie stoi krzyż, upamiętniający miejsce pochówku mieszkańców wsi w latach 1480-1945.
Na południowych krańcach jeziora Jędzelewo, w miejscowości Stare Juchy stoi okazała drewniana wieża widokowa. Można do niej dojechać samochodem (jest także parking), można również dojść pieszo urokliwą krętą ścieżką. Z wieży roztacza się malownicza panorama na okoliczne jeziora. Wejście jest bezpłatne. We wsi warto zobaczyć także dawny cmentarz ewangelicki rodziny Gruberów, założony w pierwszej połowie XIX wieku. Rodzina ta była właścicielami miejscowego majątku.
W odległości około 700 m od centrum Starych Juch znajduje się kąpielisko niestrzeżone. Jest tu przyjemna piaszczysto-trawiasta plaża wraz pomostami i ławeczkami na brzegu. Do plaży można dogodnie dojechać samochodem.
Zobacz również
- Kanał Łuczański (Kanał Giżycki)
- Jezioro Dargin – szlakiem z Giżycka do Węgorzewa
- Jezioro Łaźno – jezioro z malowniczymi zachodami słońca
- Jezioro Mamry – Polskie jezioro numer dwa!
- Jezioro Boczne – centrum szlaku Wielkich Jezior Mazurskich
- Jezioro Rydzówka – jedno z mniejszych jezior na Pojezierzu Mazurskim
Zdjęcie we wpisie: adamkoc1, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
