Jezioro Mamry, a właściwie kompleks Mamry, jest jednym z największych akwenów w Polsce. Leży w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, w powiecie węgorzewskim. Szczyci się pierwszą klasą czystości wód, a jego brzegi porastają przepiękne lasy. Stanowi niezwykle atrakcyjny turystycznie region, pełen miejsc związanych z folklorem, historią oraz tradycjami. To również świetne miejsce do odpoczynku, rozrywki oraz uprawiania różnego rodzaju sportów wodnych.
Pochodzenie nazwy jeziora Mamry nie jest do końca znane. W zapisach sprzed 1340 roku widniała nazwa „Mambrow”, a później przez ludność polską jezioro zwane było „Mamri”. Niektórzy nazwę wywodzą od staropruskiego rdzenia „maur”, „mawr” oznaczającego błoto, szlam, muł. Inni odnoszą się do litewskiego słowa maurai (kaczki, pływanie), także do polskiego słowa mara (upiór, widmo,) lub mary (zatonięcie, zatopienie).
Jezioro Mamry – istota krajobrazu
Nazwa Mamry dotyczy zespołu, w którego skład wchodzą jeziora: Mamry właściwe (w północnej części), Dobskie, Dargin, Kisajno, Kirsajty, Święcajty oraz Łabap. Zaliczane są do jezior morenowych, pochodzenia polodowcowego, co oznacza, że powstały w wyniku wytapiania się brył martwego lodu o różnej objętości. Kompleks stanowił niegdyś oddzielne zbiorniki. Jednak połączone wąskimi przesmykami jeziora, z powodu wzrostu poziomu wód zostały zalane i rozmyte. Ponadto, w konsekwencji powolnego wypiętrzania się północnego brzegu dochodzi do podnoszenia się Węgorapy, a co za tym idzie dalsze do podnoszenia poziomu wody w Mamrach i zatapiania niskich przesmyków oraz okolicznych łąk. W ciągu ostatnich 5-ciu stuleci poziom wód podniósł się o około 2 metry, czyli średnio wzrastał o 4 mm rocznie.
Jezioro Mamry – największym zbiornikiem słodkiej wody w Polsce
Zespół jezior Mamry ma powierzchnię 10450 hektarów, natomiast Mamry właściwe zajmuje powierzchnię 2504,4 hektarów. Zlewnia całkowita obejmuje 620 km2. Długość akwenu wynosi 7,60 km, a linia brzegowa sięga prawie 34 km. Akwen ma 5,20 km szerokości i jest silnie rozgałęziony. Średnia głębokość nie przekracza 12 metrów. Największa głębia kompleksu znajduje się w północnej części i wynosi 43,8 metra. Nad jeziorem leżą miejscowości: Węgorzewo, Przystań, Pniewo.
Mamry posiadają urozmaiconą linię brzegową, z licznymi półwyspami oraz zatokami, Niektóre zatoki Mamr właściwych posiadają nazwy odrębnych jezior: Pniewskie, Bodma, Przystań oraz Mamry Małe. Brzegi okalające Zatokę Przystań oraz środkową część północnego brzegu zbiornika są wysokie, w niektórych miejscach strome. Otaczają je pola uprawne, łąki oraz małe połacie lasu. Pozostałe brzegi są płaskie, przeważnie rozmyte, porośnięte trzciną, tatarakiem, otaczają je podmokłe łąki oraz mokradła.
Warto zobaczyć!
W północno – zachodniej części jeziora, nieopodal Zatoki Przystań znajduje się wejście do nieczynnego Kanału Mazurskiego. Niedokończony kanał miał połączyć Mazury z Morzem Bałtyckim poprzez rzekę Pregołę. Trasę szlaku wytyczono już w pierwszej połowie XIX wieku, lecz budowę rozpoczęto dopiero 1911 roku. Podczas I wojny światowej wstrzymano realizację planów. Prace wznowiono w 1934 r., jednak ukończenie inwestycji uniemożliwił wybuch II wojny światowej. Obecnie można zobaczyć budowle hydrotechniczne rozmieszczone wzdłuż kanału:10 śluz oraz 2 jazy walcowo ruchowe.
Na południowym brzegu jeziora, kilka kilometrów od Węgorzewa znajduje się niezamieszkana osada leśna Mamerki. Można zobaczyć tam bardzo dobrze zachowany zespół poniemieckich bunkrów obronnych, które pełniły rolę Kwatery Głównej Niemieckich Wojsk Lądowych.
W strefie ciszy
Zalesione, mało zagospodarowane brzegi Mamr tworzą niezwykły krajobraz. Woda w jeziorze jest czysta, a widoczność pod wodą może zadziwiać. Zimą sięga nawet 15 metrów. Wiosną i latem waha się od 4 do 8 metrów. Liczne wysepki, wypiętrzenia i podwodne stoki o nachyleniu nawet 50 stopni stanowią atrakcję i zachęcają do uprawiania aktywnej rekreacji. W obrębie kompleksu znajdują się 33 wyspy, o całkowitej powierzchni 213 ha. Znaczna część z nich leży na jeziorach Mamry właściwe i Kisajno. Dwadzieścia wysp, zarośli trzcinowych oraz wyłaniających się ponad powierzchnię jezior kamienisk o łącznej powierzchni ponad 215 ha tworzą rezerwat ochrony krajobrazu oraz miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego. Objęte są strefą ciszy i nie można do nich przybijać (za wyjątkiem Upałty). Na terenie wysp obowiązuje także bezwzględny zakaz biwakowania.
Pod ochroną
Największą wyspą jeziora Mamry są Upałty. Wraz z sąsiadującymi mniejszymi wysepkami, m.in.: Sosnówka, Piramidowa i Gniłe, podlega ochronie. Rezerwat krajobrazowo-ornitologiczny stanowi miejsce gnieżdżenia się m.in.: kormorana czarnego, czapli siwej, łabędzia niemego, mewy śmieszki, kilku gatunków rybitw, kaczek oraz perkozów. Na wyspie Upałty znajduje się stary, ponad 200-letni drzewostan, w którego skład wchodzą: dęby, topole, buki, klony oraz lipy. Natomiast wyspę Dębowa Górka porasta stuletni lipowo-dębowy las. Do Wyspy Upałty można przybijać tylko w wyznaczonym miejscu, a jej zwiedzanie możliwe jest jedynie po wyznaczonych ścieżkach turystycznych. Nieopodal południowego cypla wyspy Upałty znajduje się niewielka wysepka Mała Kępa zwana Piramidową kryjąca niegdyś okazały pomnik w kształcie piramidy. Grobowiec o wysokości ok. 13 m ufundował hraba Lehndorff – właściciel pałacu w Sztynorcie, w dowód pamięci jego przyjaciela, hrabiego Donnersrmarcka. Po podniesieniu się poziomu wody pomnik rozmyły fale.
Na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich
Przez Mamry przebiega szlak kajakowy w kierunku rzeki Węgorapy lub w stronę jeziora Kirsajty, a także oznakowany 130-kilometrowy szlak żeglowny. Rozpoczyna się w Węgorzewie a kończy na jeziorze Roś w Piszu. Trasa wiedzie przez jeziora: Mamry, Kirsajty, Dargin, Kisajno, Boczne, Jagodne, Szymon, Tałtowisko, Tałty, Mikołajskie, Śniardwy i Seksty. Oczywiście można także płynąć w odwrotnym kierunku, wydłużyć trasę, wpływając do odnóg lub przepłynąć tylko wybrany fragment całej trasy. Przepłyniecie całego szlaku zajmuje zazwyczaj około 7 dni. Trasa nie jest trudna, ani męcząca, jednak z powodu dużej liczby jezior oraz panującego na nich znacznego ruchu, wymaga biegłości w sztuce żeglowania.
Zobacz również
- Jezioro Tajty – jeden z najgłębszych akwenów w okolicy Giżycka
- Jezioro Dargin – szlakiem z Giżycka do Węgorzewa
- Jezioro Niegocin – jedno z największych jezior w Polsce!
- Jezioro Kirsajty
Zdjęcie pochodzi z Wikimedia Commons na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported, 2.5 Generic, 2.0 Generic i 1.0 Generic. Autor zdjęcia: Schneider Ludwig.
