Bogata skarbnica mazurskich śladów historii skrywa liczne zabytki, w których pokaźną część stanowią budowle sakralne. Znamienitym ich przykładem jest kościół parafialny w Giżycku (niem. Loetzen) – obecnie to Kościół Ewangelicko-Augsburski. Znajduje się w centrum miasta, przy Placu Grunwaldzkim 6.
Historia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Giżycku
Dzieje Kościoła Ewangelicko -Augsburskiego w Giżycku sięgają okresu Reformacji, kiedy przed rokiem 1454 postawiono tu mały drewniany kościółek. Na jego miejscu w 1633 roku wzniesiono okazalszą murowaną świątynię, którą strawił pożar (w 1686 roku) w wyniku najazdu wojsk tatarskich. Odbudowano ją dopiero po 25 latach, lecz spłonęła ponownie w nocy 3 kwietnia 1822 roku w groźnym pożarze, który zniszczył wówczas 2/3 zabudowań Giżycka. W ciągu kilku godzin spłonęło doszczętnie 205 budynków, pozostawiając nagle setki rodzin pogorzelców w opłakanym stanie. Wspólnota parafii ewangelicko augsburskiej zaczęła gromadzić fundusze na nową świątynię. Trwało to 4 lata i w dniu 11 maja 1826 roku w nowe fundamenty złożono kamień węgielny pod budowę kościoła.
Wznoszenie świątyni trwało jedynie półtora roku i w niedzielę 16 września 1827 roku odbyły się uroczystości poświęcenia nowego Kościoła Ewangelicko -Augsburskiego w Giżycku. W czasie dwóch organizowanych po sobie nabożeństw, w języku niemieckim i w języku polskim, kazania wygłosili: budowniczy świątyni – ksiądz M. Gregorovius oraz ks. Pawlik. Ogółem w uroczystościach wzięło udział 13 księży i tysiące wiernych z Giżycka.
Pod koniec II wojny światowej kościół został przekazany parafii katolickiej i przyjął nazwę pw. „Chrystusa Króla”. W 1945 roku świątynię zwrócono ewangelikom, którym służy do dnia dzisiejszego jako parafia ewangelicko augsburska. Od 1962 roku parafia objęła również tereny Węgorzewa, Pozezdrza oraz Wydmin, gdzie w filialnych kaplicach odbywają się regularnie ewangelickie nabożeństwa. W sezonie letnim, dodatkowo prowadzone są nabożeństwa w języku niemieckim, dla turystów zza naszej zachodniej granicy. Ponadto każdego roku (latem) w Kościele Ewangelicko -Augsburskim w Giżycku organizowany jest słynny Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej.
Opis Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Giżycku
Nowy Kościół Ewangelicko -Augsburski w Giżycku jest pokaźną murowaną i otynkowaną budowlą, zaprojektowaną na rzucie prostokąta, o układzie salowym. Całość wieńczy dwuspadowy dach. Świątynię zdobi wysunięta poza obrys budowli zachodnia wieża, którą wykonano na planie kwadratu. Całość została zaprojektowana przez słynnego berlińskiego architekta – Karla Fryderyka Schinkel’a. Pod koniec XIX wieku kościół przebudowano w stylu neoklasycystycznym. W roku 1881 powiększono okna oraz dobudowano absydę i zakrystię, a także zmodernizowano ołtarz i nadano stylowy charakter dotychczasowej ambonie. W 1935 roku firma E. Kemper i Syn z Lubeki przebudowała organy świątyni, które wyposażono w trakturę elektryczną. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługują ambona, empora oraz cenne malowidła berlińskiego malarza Karla Gottfrieda Pfannschmidt’a, w tym obraz Chrystusa.
Dzieje Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na Mazurach
W naszym kraju Kościół Ewangelicko- Augsburski ma swoją siedzibę w Warszawie. Skupia około 61 tysięcy wiernych. Jest członkiem Światowej Federacji Luterańskiej, Wspólnoty Kościołów Ewangelickich w Europie i Światowej Rady Kościołów. Kościół Ewangelicko- Augsburski powstał w Polsce w 1945 roku, będąc następcą wcześniejszych kościołów ewangelicko-luterańskich.
Początki chrześcijaństwa na Mazurach sięgają początków XIII wieku, kiedy ziemie te zamieszkiwały pogańskie plemiona pruskie, głównie Galindowie, należące do grupy ludów bałtyckich. Na początku
XIII w. Zakon Krzyżacki poproszony został przez władcę Księstwa Mazowieckiego – Konrada I Mazowieckiego o pomoc w chrystianizacji terenów Prus Wschodnich. Początki Kościoła ewangelickiego na Mazurach wiążą się z działalnością M. Lutra i sięgają 1525 roku. Od tego czasu na ziemiach tych oraz na Śląsku Cieszyńskim rozwijał się luteranizm.Tożsamość kulturowa Mazurów kształtowała się przez wieki – obok pochodzenia słowiańskiego i polskiego tej ludności, jej istotą było również wyznanie religijne – w tym przypadku protestantyzm. Mazurom wpajano przez wieki posłuszeństwo i lojalność wobec Prus, a od 1871 r. – Rzeszy Niemieckiej.
Kościół Ewangelicko-Augsburski w obronie polskości
Giżycko swoją aktualną nazwę zawdzięcza pastorowi ewangelickiemu – ks. Gustawowi Gizewiuszowi (Giżyckiemu), który wytrwale przewodził rodzącemu się w czasie Wiosny Ludów ruchowi narodowemu na Mazurach w walce o polskość tych ziem. To dzięki Kościołowi Ewangelicko Augsburskiemu w Giżycku możliwe było zachowanie odrębności Mazurów. Dzięki przekazywanej przez nich z pokolenia na pokolenie idei pielęgnowania swojej tożsamości, wyznanie ewangelickie (szerzej protestantyzm) przetrwało ciężki okres po zakończeniu II wojny światowej.
Dzieje tego kościoła były mocno powiązane z losem mazurskiej ludności protestanckiej, jej kulturą, sytuacją społeczną i gospodarczą oraz z polityką władz PRL prowadzoną na Ziemiach Północnych i Zachodnich. Ewangelicy na Mazurach stanowili wówczas największe wspólnotę w Polsce -w 1945 roku pozostało ich na tym terenie około 250 tys. Stopniowo ta liczba malała, wskutek emigracji do Niemiec. Działalność mazurskich ewangelików ożywiła się po roku 1990, kiedy odrestaurowano kościoły i cmentarze, wznowiono działalność wydawniczą i otwarto Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach. Aktualnie w Diecezji Mazurskiej znajduje 15 parafii i 27 filiałów oraz 16 duchownych z biskupem Pawłem Hause na czele.
Zobacz również
- Giżycko – co warto zobaczyć?
- Mazury – co warto zobaczyć?
- Krzyż Świętego Brunona z Kwerfurtu
- Wieża Bismarcka – Srokowo
- Jezioro Wydmińskie – jezioro polodowcowe
Zdjęcie we wpisie: Lesnydzban, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
