Łężany (niem. Lossainen), wzmiankowane po raz pierwszy w 1359 roku, położone są nad malowniczym Jeziorem Legińskim, 9 km na południe od Reszla. Pałac w Łężanach, wraz z parkiem i rozległym kompleksem gospodarczym, został wzniesiony na początku XX wieku. Kompleks ten jest jednym z najpiękniejszych przykładów architektury neobarokowej i stanowi niezwykłą atrakcję Ziemi Warmińsko – Mazurskiej.
Rodowa posiadłość
Nazwa miejscowości Łężany, pochodzi najprawdopodobniej z języka staropruskiego (luisis – ryś) i w kolejnych wiekach ewoluowała: Lusijeins, Lossainen, Gross Losienen, Loszeinen, Nowe Lusien, Lusainen, Luzjany. Osada wchodziła w skład majątku Leginy i dopiero w XVIII wieku, została wyodrębniona jako samodzielne dobra ziemskie w Łężanach. Najprawdopodobniej w 1872 roku (według innych źródeł 1885 r.) majątek w Łężanach nabył Gustav Fischer. W pierwszych latach rodzina Fischerów mieszkała w niewielkim dworku, który znajdował się na skraju parku. W latach 1909–1911 kontradmirał floty Reinhold Fischer ( syn Gustawa Fischera) wybudował pałac rodowy w południowej części posiadłości. Wraz z nadaniem mu tytułu szlacheckiego ówczesne włości zostały powiększone o folwark w Plenowie (niem. Plönhöfen). W majątku obejmującym obszar 628 ha wybudowano liczne obiekty gospodarcze, m.in.: młyn, cegielnię, wiatrak.
Pałac w Łężanach – ocalały z wojennej pożogi
Po śmierci Reinholda von Fischer-Lossainen (w 1940 r.) administrowanie majątkiem przejęła jego druga żona – Nora, która w 1945 roku, podczas ucieczki przed zbliżającym się natarciem armii radzieckiej, popełniła samobójstwo. Właściwie, jeśli nie liczyć zagrabionego mienia, można uznać, że pałac przetrwał zawieruchę wojenną w stanie nienaruszonym. W pierwszych latach powojennych w posiadłości utworzono Fundusz Wczasów Pracowniczych. Następnie w roku 1957 pałac w Łężanach wraz z zapleczem gospodarczym przekazano do celów badawczych Akademii Rolniczo – Technicznej w Olsztynie (obecnie Uniwersytet Warmińsko – Mazurski). W latach 90-tych majątek dzierżawiony przez posła SLD Tadeusza Matyjkowa, stał się miejscem spotkań przedstawicieli elit politycznych. W tym okresie w pałacu przeprowadzono niezbędne prace remontowe. Od 2003 roku, po procesie sądowym, cały majątek wrócił pod opiekę uczelni.
W dworskim stylu
Łężański zespół pałacowo – parkowy zlokalizowany został przy szosie oddzielającej park i pałac od południowych brzegów Jeziora Legińskiego. Od zachodu graniczy ze wsią, a od wschodu z polami uprawnymi. W południowej części posiadłości znajdują się bogato zdobione zabudowania gospodarcze ponieważ są z charakterystycznej czerwonej cegły. Wśród nich odnajdziemy m.in.: okazałą kuźnię, stajnię, oborę, cielętnik, warsztat, hydrofornię, młyn, cieplarnię, stodołę. W majątku znajdował się także młyn zbożowy oraz elektrownia wiatrowa. Na przeciwko budynku administracyjnego, na dachu budynku inwentarskiego widniał dzwon, który obwieszczał czas rozpoczęcia oraz zakończenia pracy.
Pałac otula rozległy park, który dzieli się na dwie części: przypałacową, z trawnikami, alejkami oraz gazonami kwiatowymi i drugą ze szpalerem grabów, w towarzystwie niewielkiego lasu. Najstarsze drzewa mają nawet 180 lat. W tej części znajduje się niewielki cmentarz i rodowy grobowiec z kaplicą, w którym pochowany został Reinhold von Fischer-Lossainen (obok trumny jego pierwszej żony). Mauzoleum Fischerów, wraz z sąsiadującym cmentarzem, znajduje się na północ od pałacu, czyli na prawo od drogi prowadzącej z Łężan do Legin.
Neobarokowy pałac, osadzony na planie prostokąta posiada wysuniętą część narożną, wtopioną w elewację werandę, oraz dwie wieże. Mniejszą wieloboczną wieżyczkę i zachodnią wieżę główną, pełniącą funkcję widokową. Całą bryłę pałacu pokrywa dach mansardowy. Niezwykle wyrazisty element stanowi kopuła wysokiej latarni, zwieńczona czworobocznym kopulastym dachem. Elewacja posiada liczne zdobienia: frontowy półkolisty ryzalit, pergolę, balkon, taras, werandę. Dodatkową dekorację stanowią: boniowania, rustyka, tralkowe balustrady, spływy wolutowe oraz ozdobne gzymsy. Okna rozmieszczono niesymetrycznie, dlatego dopełniają oryginalny wygląd całości.
Pałacowy wystrój
We wnętrzach pałacowych zachował się pierwotny układ. Pozostały elementy wykończenia, i część stałego wyposażenia. Sufity zdobione są sztukateriami, ściany boazerią, a podłoga oryginalna glazurą. Zachowały się: marmurowe oraz ceramiczne kominki, dębowe szafy, elementy wyposażenia łazienki. Przetrwały także oryginalne malowidła ścienne przedstawiające herby floty morskiej (odnalezione w piwnicy z winami). W nienaruszonym stanie pozostała także łazienka na piętrze.
Pałac w Łężanach – trzeba to zobaczyć!
Obecnie w pałacu prowadzi się prace adaptacyjne. Obiekt przekształcany jest na zaplecze konferencyjne z bazą noclegową i gastronomiczną. Znajdujące się nieopodal pałacu mauzoleum rodowe von Fischerów pełni funkcje kaplicy. Posiadłość udostępniania jest zwiedzającym (wnętrza pałacu w miarę możliwości). Można spacerować po parku, natomiast do pałacu dostępne jest przejście prowadzące przez folwark, od strony wsi Łężany (brama wejściowa od strony jeziora jest zamknięta)
Zobacz również
- Mazury – co warto zobaczyć?
- Giżycko – co warto zobaczyć?
- Pałac w Sztynorcie, Sztynort
- Zabytkowy dwór w Stachowiźnie
- Pałac w Sorkwitach, największa rezydencja Krainy Wielkich Jezior
Zdjęcie pochodzi z Wikimedia Commons na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported, 2.5 Generic, 2.0 Generic i 1.0 Generic. Autor zdjęcia: Marek i Ewa Wojciechowscy.
