Malownicze krajobrazy, urokliwe jeziora, lasy i pola kształtują krajobraz Mazur. Te rozległe tereny skrywają niezwykłą historię, nierzadko zaklętą we wspaniałych posiadłościach. Jedna z nich znajduje się w Sorkwitach, wsi położonej 50 km na wschód od Olsztyna. Otoczony parkiem pałac w Sorkwitach w stylu Tudorów, stoi na północnym krańcu jeziora Lampackiego i jest obecnie największą neogotycką rezydencją w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich.
Pałac w Sorkwitach – położenie
- obrzeza wsi Sorkwity, województwo warmińsko- mazurskie, powiat mrągowski, gmina Sorkwity
- 12 km na zachód od Mrągowa
- kierunek: droga krajowa 16, odcinek Mrągowo – Olsztyn.
- przesmyk pomiędzy Jeziorem Gielądzkim a Jeziorem Lampackim.
Historia pałacu w Sorkwitach (niem. Schloss Sorquitten)
Początki dawnego majątku feudalnego, który leżał na tym obszarze, sięgają czasów wczesnego średniowiecza. Miejsce to pełniło rolę strategiczną, mieściła się tam pruska strażnica. Pierwsza nazwa wsi- Sarkewite została zaczerpnięta z języku pruskiego, w którym sargas oznacza wartownik, a wieta miejsce. W 1379 roku Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Winrych von Kniprode nadał te tereny, jako dobra rycerskie, braciom von Oelsen: Chrystianowi oraz Ottonowi . W późniejszym czasie bracia zakonni Hans i Wilhelm von Oelsen wznieśli w Sorkwitach drewnianą warownię, która mała chronić mieszkańców wsi przed najazdami Litwinów.
Od połowy XV do połowy XVIII wieku dobra pozostawały w rękach rodziny von Schlieben, która wybudowała we wsi murowany kościół. Począwszy od George’a von Schlieben kolejnymi właścicielami byli: Zygmunt von Egloffstein, Joachim Gottfried von Egloffstein, Johann Albrecht von der Groeben, Eustachius von der Groeben. Następnie w latach 1750-1804 ziemia należała do polskiej rodziny Bronikowskich. I to właśnie przedstawiciel tego rodu, major huzarów Jan Oppeln-Bronikowski , w 1788 roku wzniósł w Sorkwitach pierwszy dwór.
Pałac w Sorkwitach – rodowa posiadłość rodziny von Mirbach
Na początku XIX wieku posiadłośćkupiła rodzina von Mirbach, która zapoczątkowała okres rozkwitu majątku. Dobra posiadały status niepodzielnego i niezbywalnego majątku rodzinny, dlatego też dziedziczonego przez pierworodnego potomka . W latach 1850-1856 z inicjatywy Juliusza Ulricha von Mirbach powstał pałac wzniesiony w modnym neogotyckim stylu, wzorowanym na angielskim stylu Tudorów. Baron Juliusz von Mirbach był zapalonym myśliwym. W 1870 roku otrzymał tytuł barona, z kolei w 1888 roku uhonorowano go tytułem hrabiowskim. Pałac w Sorkwitach, wybudowany na miejscu dworku Bronikowskich , był okazałą piętrową budowlą, przypominającą zamek. Rodowa posiadłość powstała z czerwonej cegły i została osadzona na podstawie w kształcie litery U. Ozdobiony wieżyczkami i blankami budynek otaczał przepiękny park krajobrazowy z bażantarnią oraz wybiegiem danieli. Nad nowym budynkiem dominowała wysoka ośmioboczna wieża. Dzięki temu, w pobliżu jeziora Lampackiego powstały urokliwe ogrodowe alejki, winnica i cmentarz rodziny von Mirbach.
W wojennej zawierusze
Podczas I wojny światowej w pałacowych pomieszczeniach stacjonowały oddziały rosyjskie, dowodzone przez generała Aleksandra Samsonowa. W nocy z 26 na 27 sierpnia 1914 roku cała posiadłość spłonęła wraz z niezwykle bogatym wyposażeniem . Przez to, z pożogi ocalały jedynie mury magistralne. Ostatni właściciel, bezdzietny Juliusz Ulrich von Mirbach, zapisał cały swój majątek bratankowi żony – adiutantowi Cesarza Wilhelma II Bernardowi von Paleske. Z jego inicjatywy rozpoczęto odbudowę rezydencji. Dzięki temu, w roku 1923, pod kierunkiem berlińskiego architekta Ottona Rügera , zakończono odbudowę pałacu w Sorkwitach. Do końca II wojny światowej wszystkie sorkwickie dobra pozostawały pod zarządem rodziny von Paleskich .
Mury pałacowe przetrwały zawieruchę wojenną w nienaruszonym stanie, natomiast cały ruchomy majątek został rozgrabiony. W okresie powojennym wnętrza rezydencji służyły jako pomieszczenia biurowe, mieszkalne i magazynowe. 1950 rok to rok w którym zespół pałacowy z Sorkwitach został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków. W 1957 roku z rąk miejscowego PGR-u posiadłość trafiła pod zarząd Zakładów i Maszyn Rolniczych Ursus. Pałac pełnił wówczas rolę zakładowego ośrodek wypoczynkowego. Od 1998 roku zespół pałacowo- parkowy stał się prywatną własnością. Posiadłość została gruntownie odremontowana, jednak próba otwarcia w jej wnętrzach hotelu i restauracji nie powiodła się. Do dziś brama wjazdowa jest zamknięta.
Architektura pałacowa
Budynek pałacowy w Sorkwitach jest przykładem angielskiej architektury neogotyckiej, wyróżniającej się malowniczą bryłą oraz interesującymi rozwiązaniami elewacji. Neogotyk jako styl w architekturze datuje swój rozwój w Anglii na połowę XVIII wieku. Wzorem dla nowych budowli stały się średniowieczne przedsięwzięcia architektoniczne, takie jak: katedry, kościoły, klasztory. Obecny wygląd zespołu pałacowego w Sorkwitach w precyzyjny sposób odzwierciedla pierwotne założenia. Pałac osadzono na planie kształtem przypominającym literę U. Główną bryłę pałacu charakteryzuje zróżnicowanie wysokości i wielkości elementów, z dominującą wysoką oktagonalną wieżą.
Rezydencja zdobią liczne wieże, pinakle (smukła wieżyczka z iglicą) i krenelaże, czyli zdobienia w kształcie prostokątnych ścianek ( tzw. zębów). Dodatkowy element dekoracyjny stanowią różnej wielkości, zazwyczaj ostrołukowe okna. W część północno-zachodniej znajduje się budynek przypominający wieżę zamkową ( ozdobiony czterema basztami na narożach). Niegdyś pełnił funkcję wozowni. Zgodnie z pierwotnym założeniem przy pałacu znajdował się poprzecinany alejkami park, który obejmował tereny rozciągające się aż po obszar winnicy ( na półwyspie jeziora). Obecnie, choć nieco mniejszy, może poszczycić się wspaniałym wiekowym drzewostanem.
Zobacz również
- Mazury – co warto zobaczyć?
- Jezioro Nidzkie i jego strefa ochronna
- Pałac w Sztynorcie, Sztynort
- Pałac w Łężanach, świadek niezwykłej historii
- Zabytkowy dwór w Stachowiźnie
Zdjęcie pochodzi z Wikimedia Commons na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International. Autor zdjęcia: Lesnydzban.
