Jezioro Bełdany to niezwykle malownicze, rynnowe jezioro otulone lasami Puszczy Piskiej. Swój urok zawdzięcza ostatniemu zlodowaceniu i bliskości fascynującej fauny i flory Mazurskiego Parku Krajobrazowego.
Jezioro Bełdany – polodowcowa perełka Mazur
Wielu turystów z Polski i zagranicy przybywa na Mazury, do krainy szczycącej się największą w Polsce i w Europie ilością jezior. Jest ich ponad 2600 i między innymi z tego powodu Mazury okrzyknięto kilka lat temu „cudem natury”. Jedną z regionalnych perełek jest jezioro Bełdany, które podobnie jak wiele innych akwenów w Krainie Tysiąca Jezior powstało w czasie trzeciego Zlodowacenia Skandynawskiego, tzn. ok. 12-14 tys. lat temu. W tym okresie wypływające spod lodowca strumienie wody wypłukały podłoże i tworzyły wąskie i głębokie rynny o nierównych, poszarpanych brzegach, które następnie napełniły się wodą z topniejącego lodowca.
Bełdany stanowią południową część najdłuższej w Polsce – 35 kilometrowej rynny jeziorowej, w skład której wchodzą także jeziora: Ryńskie, Tałty i Mikołajskie. Nazwa zbiornika pochodzi z języka staropruskiego – Beldahnsee.
Zobacz na mapie!
Jezioro Bełdany znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane-Nida, na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Otoczone jest urokliwymi lasami Puszczy Piskiej. Na wschodnim brzegu akwenu leżą dwie wsie: Wierzba i Popielno (kraniec północny) oraz Piaski (na południu). Po zachodniej stronie są miejscowości: Iznota, Kamień oraz Wygryny. Wszystkie te puszczańskie osady zostały założone w XIX wieku przez rosyjskich starowierców, nazywanych również filiponami, którzy zostali zmuszeni do emigracji z Rosji z powodu poglądów religijnych.
Warto wiedzieć, że we wsi Wierzby znajduje się jedyna na Mazurach przeprawa promowa dla zmotoryzowanych i pieszych, która łączy dwa brzegi jeziora Bełdany. Prom funkcjonuje sezonowo – od czerwca do końca września i pokonuje odległość 360 metrów w kilkanaście minut.
Bełdany – akwen z rozwiniętą linią brzegową i urozmaiconą rzeźbą dna
Jezioro składa się z wyraźnie oznaczającej się części północnej, która jest węższa i posiada mniej urozmaiconą linię brzegową oraz części południowej z mocno rozwiniętą linią brzegową. Przyjmuje się, że długość linii brzegowej sięga 34,6 km, dając wskaźnik jej rozwinięcia 3,26. Powierzchnia jeziora Bełdany wynosi około 944 ha. Jego maksymalna długość to 12,4 km, a szerokość waha się od 200 metrów do 2,4 km. Największa głębia (na poziomie 46 m) znajduje się w zwężeniu akwenu, na wschód od osady Kamień. Średnia głębokość jeziora wynosi 10 m. Lustro wody Bełdan znajduje się na wysokości 116 m n.p.m.
Jezioro morenowe typu polodowcowego
Bełdany jest zbiornikiem charakteryzującym się zróżnicowaną linią brzegową. Obfitują tu liczne zatoki, cyple i półwyspy. Na jeziorze znajduje się 5 wysp, ale tylko dwóm z nich nadano nazwy: Wyspa Mysia i Wyspa Piaseczna. Dno akwenu jest piaszczyste i twarde. Muł i trzcinowiska występują jedynie w płytkich zatokach. Brzegi Bełdan w większości porośnięte są lasami Puszczy Piskiej. W dawnych miejscach spławiania pni drzewnych, które nazywano bindugami, znajdują się obecnie małe pola namiotowe i przystanie dla łodzi.
W północnej części Bełdany łączą się z jeziorem Mikołajskie, a na południowych krańcach, poprzez śluzę wodną Guzianka, z jeziorem Guzianka Mała, następnie z jeziorem Guzianka Wielka i dalej z jeziorem Nidzkim. Przez kilka innych strumieni Bełdany łączą się z małymi jeziorkami: Flos, Jaśkowskie, Wygryny, Smolak Mały a także Smolak.
W poszukiwaniu wrażeń
Przy jeziorze usytuowane są liczne ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty i pola namiotowe, z których chętnie korzystają przybywający tu turyści. Atrakcyjność jeziora Bełdany wynika z faktu, iż jest położone na szlaku wodnym Wielkich Jezior Mazurskich. Przebiega tędy również część popularnego szlaku kajakowego rzeki Krutynia. Ze względu na wyjątkowe walory krajobrazowe, szlak ten uważany jest za jeden z najpiękniejszych w Europie. Krutynia przepływa przez 20 jezior, począwszy od jeziora Warpuńskiego, na jeziorze Bełdany kończąc. Po akwenie kursują także statki wycieczkowe Żeglugi Mazurskiej. Ten niezwykle atrakcyjny odcinek mazurskiej „jachtostrady”, umożliwiający żeglowanie pomiędzy Mikołajkami a Rucianem-Nida, jest mocno oblegany przez miłośników sportów wodnych.
Nad brzegiem jeziora znajdują się bardzo popularne porty i przystanie żeglarskie, takie jak: Piaski, Wierzba lub Klub Mila. Można też znaleźć znacznie spokojniejsze, bardziej klimatyczne zakątki na zacumowanie jachtu oraz rekreację, m.in.: przystań Jaskółka we wsi Gąsior, przystań Flosek wraz z polem namiotowym, Bełdany Tarpan II czy na zachodnim brzegu jeziora, otoczone lasem, pole namiotowe koło Promu.
W okolicy jeziora Bełdany
Na cyplu koło Popielna, warto odwiedzić hodowlę konika polskiego, której znaczna część znajduje się na otwartej przestrzeni. W stacji badawczej potomkowie tarpanów mają do dyspozycji 1620 ha. Żyje tu prawie 70 osobników. Ten niezwykły azyl, miejsce badań, edukacji i propagowanie aktywnego stylu życia, udostępniony jest turystom przez cały rok.
Nad jeziorem Bełdany każdy znajdzie coś odpowiedniego dla siebie. Od gwarnych tętniących życiem popularnych miejscówek do spokojnych, dzikich miejsc w zaciszu przepięknej mazurskiej przyrody. Poza pełnią wrażeń na wodzie, znajdziemy tu również liczne atrakcje oraz możliwości aktywnego spędzenia czasu w pobliżu zbiornika.
Zobacz również
- Ile jezior jest na mazurach?
- Jezioro Nidzkie i jego strefa ochronna
- Jezioro Łaźno – jezioro z malowniczymi zachodami słońca
- Mazury – co warto zobaczyć?
- Ile jest parków krajobrazowych na Mazurach?
Zdjęcie użyte we wpisie: Andrzej Otrębski, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
