Mazury są przepięknym rejonem, owianym wieloma legendami, skrywającym tajemnice i zagadkowe miejsca. Każdy turysta, poza relaksem i rekreacją, może odnaleźć tu liczne ślady historii. Z pewnością niezapomnianych wrażeń dostarcza zwiedzanie kwatery Hitlera w Wilczym Szańcu, czy oglądanie stanowisk dowodzenia Wojsk Lądowych III Rzeszy w Mamerkach. Równie ciekawe doznania gwarantuje zwiedzającym Śluza Leśniewo Dolne. Ten interesujący obiekt inżynierii wodnej warto umieścić na liście wycieczek po intrygujących zakątkach Krainy Tysiąca Jezior.
Śladami historii
Śluza Leśniewo Dolne, określana w języku niemieckim Schleuse Fürstenau II, jest budowlą hydrotechniczną, tworzącą wraz z innymi śluzami i jazami szlak wodny Kanału Mazurskiego. Jest jedną z pięciu śluz znajdujących się na terenie Polski. Ten monumentalny żelbetonowy obiekt, razem ze znajdującą się nieopodal Śluzą Leśniewo Górne (Fürstenau I), przyciąga uwagę turystów i stanowi ogromną atrakcję, zarówno dla dorosłych, jak i młodszych odkrywców.
Kanał Mazurski – ciekawa historia
Kanał Mazurski jest przedsięwzięciem, które wzbudza spore zainteresowanie, nie tylko od strony technicznej, lecz także historycznej. Budowę kanału rozpoczęli Niemcy w 1911 roku, ale niestety inwestycja ta nie dobiegła końca. Prace nad wodnym szlakiem komunikacyjnym dwukrotnie wstrzymywały toczące się wojny, pierwszy raz w 1914 roku, następnie całkowicie w 1942 roku. Do tego czasu została ukończona większa część Kanału Mazurskiego (wg szacunków ok. 90%), w tym około 80% Śluzy Fürstenau I oraz 20% Śluzy Leśniewo Dolne – Fürstenau II. Oprócz nich w systemie wodnym kanału wybudowanych zostało 8 śluz oraz 2 betonowe jazy walcowo – ruchowe z ręcznym napędem mechanizmów.
Długość sztucznego wykopu wynosi 51 kilometrów, z czego w Polsce leży tylko 22 km, reszta w Federacji Rosyjskiej. Początek kanału znajduje się nad jeziorem Mamry, dalej szlak wiedzie przez Leśniewo, Jezioro Rydzówka, Guję, Bajory Małe, Bajory Wielkie i Brzeźnicę. Jego koniec planowano umiejscowić w dzisiejszej Drużbie koło Kaliningradu. Po Śluzie Leśniewo Dolne pozostały jedynie monumentalne żelbetowe konstrukcje i wypełniony wodą przekop porośnięty dzisiaj bujną roślinnością. Jedyną działającą śluzą Kanału Mazurskiego na terenie Polski jest ta we wsi Guja.
Po co budowano Kanał Mazurski?
Źródła podają, że pierwsze plany połączenia Wielkich Jezior Mazurskich z Królewcem i Bałtykiem powstały jeszcze w XVIII wieku. Jednak skonkretyzowano je dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Planowano wykorzystać ten nowy szlak żeglugowy głównie do stworzenia dogodnej drogi transportu, która przyczyniłaby się do ożywienia gospodarczego Prus Wschodnich. Według założeń, z początku ubiegłego stulecia, Kanał Mazurski miał utworzyć szlak żeglowny łączący jeziora mazurskie poprzez rzeki Łynę i Pregołę z Morzem Bałtyckim. Był przystosowany do przepływu statków o dużej wyporności (250 ton i maksymalnym zanurzeniu 1,5 metra). Miał posłużyć do transportu torfu, drewna, innych materiałów budowlanych oraz płodów rolnych.
Kanał Mazurski z bliska
Szerokość kanału na odcinku od jeziora Mamry do wsi Leśniewo wynosi 20 – 25 m, a głębokość: 1,4 – 1,8 m. Woda znajduje się w korycie wałów ziemnych, wzniesionych nad okolicznym terenem. Jednak bieg wody zatrzymano groblą ziemną w okolicy Leśniewa. Po zaślepieniu kanału, na odcinku niewypełnionym wodą w kierunku jeziora Rydzówka, pozostaje Śluza Leśniewo Górne i Śluza Leśniewo Dolne. Ta niedokończona inwestycja przewidywała budowę licznych obiektów hydrotechnicznych, a także zniwelowanie różnicy poziomów wysokości terenu (za pomocą 10 śluz), która wynosiła: 111,4 m. Jednocześnie wykonano dwie bramy bezpieczeństwa (przeciwpowodziowe) w postaci jazów walcowo – ruchowych przy śluzach: Leśniewo i Piaski. W celu zapewnienia bezkolizyjnego ruchu jednostek pływających po kanale, po jego obu stronach zaplanowano ścieżki holownicze (3 m szerokości) oraz punkty mijania statków, a także porty zimowe.
Śluza Leśniewo Dolne – historia
Inwestycję Fürstenau II rozpoczęto po 1935 roku, ale nigdy jej nie ukończono. Głównym powodem były działania wojenne. Wykonano tylko część korpusu śluzy i ocenia się, że stopień zaawansowania prac wynosi około 20 %. Według innych źródeł korpus śluzy został ukończony w 30%. Śluza Leśniewo Dolne usytuowana jest na 5,05 kilometrze przebiegu kanału.
Fürstenau II – parametry
Śluza Leśniewo Dolne, znajduje się w niewielkiej odległości od pokrewnej budowli (Śluza Leśniewo Górne), na wysokości 99,5 m nad poziomem morza. Jej konstrukcja jest zunifikowana i w założeniach miała wyglądać podobnie jak inne śluzy na szlaku Kanału Mazurskiego. Plany obejmowały budowę śluzy komorowo – dokowej, konstrukcji żelbetowej, o długości całkowitej 66 m. Wymiary użytkowe komory śluzy zakładały długość około 45 m, przy szerokości 7,7 m. Wysokość ścian budowli określono na 20 m, a wysokość spadku wody 16,8 m. Zaprojektowane były dwa zamknięcia śluzy: na głowie górnej w postaci wrót wspornych, a na głowie dolnej płaskiej zasuwy stalowej. Ponadto plany przewidywały wybudowanie jednego zbiornika oszczędnościowego, a na głowie dolnej śluzy usadowienie żelbetowego mostu drogowego.
Należy przyznać, że Śluza Leśniewo Dolne jest najmniej zaawansowanym w budowie obiektem hydrotechnicznym kanału Mazurskiego. Teraz są to tylko okazałe ruiny. Komora Śluzy Leśniewo Dolne zalano wodą. Droga prowadząca do śluzy uwidacznia rozmach konstrukcyjny prowadzonych wówczas prac ziemnych. Dzisiaj poruszając się nią można zaobserwować obecność bobrów, które systematycznie wypełniają niezagospodarowane koryto kanału swoimi żeremiami. Nieopodal Śluzy Leśniewo Dolne znajduje się stróżówka, w której funkcjonować miała obsługa obiektu.
Jak się dostać do Śluzy Leśniewo Dolne
Poniżej Śluzy Leśniewo Dolne kanał przecina droga nr 650: Węgorzewo – Srokowo – Kętrzyn. W latach 50-tych trasa prowadziła po moście drewnianym, który w późniejszym okresie rozebrano. Następnie drogę poprowadzono przez groblę, pozostawiając mały przepust. Przy grobli znajduje się parking. Amatorzy pieszych wędrówek mogą dojść do Śluzy Leśniewo Dolne wzdłuż kanału, wydeptaną ścieżką prowadzącą wśród zarośli. Jest to malowniczy szlak, którego początek znajduje się przy moście, u wylotu kanału z jeziora Mamry. Jest on usytuowany w połowie drogi prowadzącej z Przystani do Pniewa. Na początku szlaku, prowadzące w dół schody, wiodą wprost na ścieżkę. Należy uważać, aby marsz rozpocząć lewą stroną kanału, następnie trzeba przejść mostem kolejowym na prawą stronę, aby dotrzeć do Śluzy Leśniewo Górne i po kilkuset metrach do Śluzy Leśniewo Dolne.
Śluza Leśniewo Dolne– okoliczne atrakcje
Niecały kilometr od Śluzy Leśniewo Dolne znajduje się bardzo dobrze zachowana i zaawansowana w budowie Śluza Fürstenau I. Widok tego obiektu robi spore wrażenie, za sprawą jego ogromnych wymiarów, widniejącego w korpusie komory godła III Rzeszy oraz tajemniczej ciszy panującej dookoła. Obecnie Śluzę Leśniewo Górne przeznaczono do zwiedzania. Turyści, spragnieni dawki adrenaliny, mogą skorzystać z urządzonego tam parku linowego. Aby dostać się na koronę śluzy i ją obejrzeć, można przejść po wiszącej nad 20-metrową przepaścią kładce linowej. Można też skorzystać ze zjazdów po linach z góry śluzy.
Zobacz również
- Mazury – co warto zobaczyć?
- Śluza Leśniewo Górne, czyli Fürstenau I
- Mazurski Park Krajobrazowy, czyli największy park krajobrazowy w Polsce!
- Kanał Łuczański (Kanał Giżycki)
- Jezioro Rydzówka – jedno z mniejszych jezior na Pojezierzu Mazurskim
Yuri Bardun, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
